Voor Mooiland werkt Knaapen aan een gefaseerde upgrade van de drie woontorens van De Hooghe Clock in Den Bosch. Hoogbouw renoveren is eigenlijk de ultieme teamsport. Dat merken we nu ook weer, bij de grootschalige renovatie van De Hooghe Clock in Den Bosch. Een interview met projectleider Coen Knaapen, uitvoerder Michel van der Heijden en projectmanager Jeroen Fiselier van opdrachtgever Mooiland.

Aan het woord is Coen Knaapen, projectleider op de grootschalige renovatie van De Hooghe Clock. Drie woontorens met in totaal 146 woningen worden volledig gestript en opnieuw van binnen en van buiten opgebouwd. Alleen het betonnen chassis blijft staan. 
“Met een zeer uitgebreide voorbereiding zijn we het project begonnen, waarbij we aan de hand van een touchpointanalyse samen met de opdrachtgever en de afdelingen communicatie, planvorming en uitvoering, van tevoren het hele proces in kaart brengen. Het bewonersproces, het technische proces, alle besluitvormingstrajecten en de onderzoeksfases. Als je goed analyseert en bouwt aan je team, heb je minder verrassingen als je er echt moet staan. Dan weet iedereen wat hij moet doen en krijg je vertrouwen.” 

De renovatie is een van de meest bijzondere en uitdagende projecten van Mooiland tot nu toe, vertelt Jeroen Fiselier, projectmanager bij Mooiland. “Niet alleen vanwege de technische uitdagingen, ook vanwege de bewonersgroep. Er wonen veel 90-plussers en mensen met een continue zorgvraag.”
“We selecteerden Knaapen voor dit project vanwege de ervaring met complexe hoogbouw én de sterk ontwikkelde sociale aanpak met de bewoners. Vaak zie je dat bij bedrijven het technische en sociale team elk hun eigen ding doen. Maar die techniek moet heel dicht op het sociale zitten en andersom. Je moet elkaar kennen, aanvoelen, weten te vinden. Bij Knaapen is dat zo. Uitvoerder, projectleider en woonconsulenten spreken vanuit één visie, uit één mond, vormen samen één team. Dat merk je nu in de uitvoering en wij krijgen het ook terug uit onze klantmetingen. Dat geeft energie.”
Maar dat komt niet zomaar tot stand. Op piekmomenten zijn er zo’n 70 mensen tegelijk aan het werk op de bouw. Slopers, saneerders, w-installateurs, elektriciens, brandveiligheidsexperts, timmermannen, stukadoors, tegelzetters, kitters, schilders, bewonersconsulenten, dakdekkers, afbouwers. En allemaal weten ze precies waar ze moeten zijn, wat ze moeten doen en hoe ze de werkzaamheden weer doorgeven aan de volgende discipline. 
Uitvoerder Michel van der Heijden: “Daar zijn heel wat lean sessies met alle onderaannemers aan vooraf gegaan. Hoe zorgen we voor het best lopende team? Dat iedereen achter elkaar door kan werken en meteen ook hele dagen kan maken? Want even voor 2 uurtjes naar de bouw komen is niet efficiënt en zeker niet duurzaam. Die planning maken was echt het moeilijkste.”

“En als het dan theoretisch klopt, moet het nog gaan werken in de praktijk,” vervolgt Michel. “In het begin ging dat niet goed. Kwamen mensen te vroeg of te laat of waren ze eerder klaar en gingen ze alvast door. Hoe goed bedoeld ook, ook alvast doorwerken brengt de planning in de soep. ‘Jongens kom nou’, zei ik dan: ‘doe nou wat we hebben afgesproken, dan klopt het.’”
Michel greep de momenten in de keet aan om het team op de bouw toe te spreken. “Na twee weken hadden we alle neuzen dezelfde kant op en sindsdien loopt het als een trein. Nu is iedereen om. ‘Ik zou zo nog wel jaren door kunnen gaan’, zeggen ze. En: ‘Voor jullie is het fijn werken!’”

Jeroen komt namens Mooiland regelmatig op de bouw en ziet hoe lekker het loopt. “Ik zie rust en dat betekent voor mij controle. Daar ben ik heel blij mee. Ik kan die rust intern ook overbrengen. Het is voor ons een grootschalig en ingrijpend project dat gaat om veel geld en kwetsbare bewoners. De ogen zijn erop gericht. Het is prachtig om te zien hoe goed het gaat.”

Samenwerken, daar gaat het uiteindelijk om als je succesvol wil renoveren. Rekening houden met elkaar. Iets voor elkaar over hebben. Er samen iets moois van willen maken. En dat doen we niet alleen met onze opdrachtgever en onderaannemers. 
Naast daily stands met alle voormannen, het installatieoverleg en bouwvergaderingen met de opdrachtgever en het projectteam, overleggen we ook veel met Vivent, de zorginstelling die de laagbouw bij de torens huurt. Over de bewoners die extra zorg nodig hebben en over hoe zij goed hun werk kunnen blijven doen, terwijl wij om hen heen slopen en boren. 
We hebben contact met KPN en Ziggo, om te zorgen dat internet, TV én het zorgalarm van de bewoners goed blijft werken tijdens verhuizingen. En natuurlijk is er continu contact met het waterbedrijf en de netbeheerders. Zo stemden wij onze werkzaamheden aan het leidingwerk af op werkzaamheden van Brabant Water, zodat de overlast voor bewoners zo beperkt mogelijk blijft. 

De bewoners van De Hooghe Clock zijn voornamelijk senioren. Ouderen die zelfstandig wonen, of wat extra ondersteuning krijgen. Tijdens de renovatie staat persoonlijke zorg centraal. 
We beginnen elk traject met een gesprek om de individuele behoeften van de bewoners te begrijpen en hen door het proces heen te begeleiden. Deze persoonlijke aanpak is cruciaal, zeker bij kwetsbare doelgroepen.

Mooi bij dit project is dat we 100 procent van de bewoners hebben meegekregen bij de start. Daarvoor hebben we ook flink geïnvesteerd om dit voor elkaar te krijgen. Er is begonnen met koffiemomenten om bewoners persoonlijk te leren kennen. Zo gaven we ons meteen een gezicht en wisten bewoners bij wie ze terecht konden met vragen. We hebben een realistisch beeld geschetst van het project, de overlast die bewoners ervaren en wat bewoners van ons konden verwachten, bijvoorbeeld inzicht geven in de tijdsplanning. In huiskamergesprekken hebben we gesprekken met bewoners gevoerd over wat zij nodig hebben en maatwerk geboden waar nodig. Maar vooral bewoners totaal ontzorgd bij het verhuizen. In 1 dag werd de complete inboedel naar de tijdelijke of vernieuwde woning verhuisd (en later weer terug). Er werd een stijlkamer voor de keuzes en een modelwoning waar alle werkzaamheden waren uitgevoerd ingezet, waar bewoners vrijblijvend in en uit konden lopen.

Bewoners hebben evaluatie vragen gekregen over de gerenoveerde woning en over de aanpak. Ze kregen hiervoor een 8,1. Een bewoonster van 98 jaar kreeg tranen in haar ogen toen ze voor het eerst haar nieuwe woning zag, wij maakten ons zorgen, maar ze zei: “Dat ik dit nog mee mag maken op mijn leeftijd, zo'n mooie woning”. Het gros van de bewoners is echt tevreden met zijn nieuwe gerenoveerde woning en blij dat ze ontzorgd zijn. Ze moeten allemaal wennen aan de nieuwe apparaten en het instellen hiervan. De verhuizing heeft de meeste bewoners op die hoge leeftijden wel veel kruim gekost. Ook al hoefden ze niks te doen voor het verhuizen, ze moesten zo wennen aan de nieuwe situatie, maar bewoners waren na een paar weken weer helemaal de oude en heel blij!

Natuurlijk brengt een project als dit ook leermomenten met zich mee. We hebben geleerd om niet te veel verhuizingen per dag te plannen. Zo kunnen we alle aandacht besteden aan maximaal twee bewoners. Er zijn dagen geweest dat we drie bewoners per dag verhuisden, dat was te veel.
Ook is een leerpunt dat we in de ochtend, aan het begin van de verhuizing, meer rust voor de bewoner creëren. Daarom gaan we twee dagen eerder de sleutel overeenkomst plannen met Mooiland. Dan kan de bewoner voorafgaand aan de verhuizing in hun opgeknapte woning kijken en het in gedachten alvast inrichten.
Verder maken we ruimte voor nog meer nazorg op de verhuisdag zelf. We maken meer tijd om de bewoner wegwijs te maken in zijn eigen huis, om bijvoorbeeld ook uit te leggen waar belangrijke spullen staan die de bewoner nodig heeft.
Het mooie is dat we de verhuisweken elke keer hebben geëvalueerd en verbeteringen doorvoeren. Zo ook  bij de 3e verhuisweek in januari 2025.
De truc is om te zorgen dat de juiste mensen op het juiste moment op de juiste plek staan en iedereen zijn taak goed uitvoert, dan loopt het als een trein.”