Vragen blijven stellen. Vooral telkens weer die 'waarom' vraag. Alle partijen - corporaties, aannemers, leveranciers, architecten - nog vóór de start van het ontwerpproces al bij elkaar aan tafel. Kleine stapjes zetten, met zoveel mogelijk partijen tegelijk. Hanneke van der Heijden van Woonstad Rotterdam en Jan Baarends van SW Vastgoedverbetering ádemen circulariteit. Een interview over de weerbarstige praktijk.

Hanneke van der Heijden is Sustainability Specialist bij Woonstad Rotterdam en houdt zich, sinds ongeveer een jaar, fulltime bezig met circulariteit en klimaatadaptatie. Bijzonder, weet ze, want haar functie is vooralsnog uniek binnen de corporatiewereld. “Maar wel nodig. Circulariteit is namelijk niet alleen een technisch, financieel of zelfs materieel vraagstuk, het is vooral een organisatievraagstuk. Circulariteit is op dit moment niet iets wat je gewoon inkoopt, je moet het mét elkaar organiseren. Binnen je eigen organisatie en binnen de keten. En daarvoor moet je met elkaar aan tafel.”

Het stellen van de ‘waaromvraag’, dat drijft Jan Baarends, regiodirecteur bij SW Vastgoedverbetering. “Zoals kinderen dat doen. Hoe vaker je de waaromvraag stelt, hoe meer je erachter komt dat je een hele hoop dingen uit gewoonte doet. Gewoon, omdat we ze nou eenmaal altijd zo doen. Zonder ons af te vragen of ze nog langer zinvol of relevant zijn. Waarom zijn er kozijnen? Omdat we ramen willen om door naar buiten te kijken, is het eerste antwoord. Maar het principe van kozijnen is gebaseerd op onze vroegere manier van bouwen, toen we iets nodig hadden om de aansluiting met de muur netjes te krijgen. We zijn inmiddels in staat om zó te bouwen, dat dat niet langer nodig is. Maar de vraag waaróm we kozijnen nodig hebben, stellen we niet. Daar begint wat mij betreft circulariteit: met je afvragen of dingen ook anders kunnen.”

“Ons primaire doel om werk te maken van circulariteit is het verlagen van onze CO2 voetafdruk”, vertelt Van der Heijden. “De CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving gaat vaak over de uitstoot die het gevolg is van de vraag naar elektriciteit en warmte. Maar er valt veel meer winst te behalen. Alle materialen die nodig zijn voor nieuwbouw, renovatie en onderhoud hebben namelijk ook een enorme ecologische impact Denk aan de uitputting van primaire grondstoffen en de CO2-uitstoot die nodig is voor de winning van grondstoffen, de productie van materialen en (half)fabricaten en de vele transportbewegingen die nodig zijn in de keten van grondstof tot eindproduct. Er zijn zoveel vraagtekens, we weten nog steeds niet waar een bouwproduct écht vandaan komt en wat de werkelijke kosten zijn, als je ook naar footprint en impact kijkt. Circulariteit gaat in mijn ogen dan ook over het heroverwegen van de vraag waarom je bepaalde grondstoffen gebruikt, of er alternatieven beschikbaar zijn met een lagere negatieve impact en over de mogelijkheid om in de toekomst materialen opnieuw toe te passen, zodat de afhankelijkheid van virgin materials -nieuwe, nog niet eerder gebruikte materialen- afneemt.”

En wat circulariteit níet is, daar heeft Van der Heijden ook wel ideeën over. “Circulariteit is zeker niet het principe van de kringloopwinkel: afgedankte spullen goedkoper aanbieden, en een vlek in die bank accepteren omdat die maar vijftig euro kost. Dat is geen circulariteit, dat is het lineair verlengen van de levensduur van een product dat naarmate de tijd vordert steeds verder afneemt in waarde. Circulariteit gaat juist over waardecreatie.”