1 Goed samenwerken? Koester de verschillen 2-6-2015 Kennisnetwerken binnen de renovatiesector, je wordt er dood mee gegooid. Herken je dat? Netwerk Conceptueel Bouwen en Renda wel en willen dat graag anders. Daarom staken beide netwerken, samen met hun achterban, de koppen bij elkaar tijdens de Zwaluwstaartbijeenkomst op 28 mei in Boxtel. Is samenwerking mogelijk tussen deze twee clubs? En welk gemeenschappelijk doel kunnen zij samen dienen? Met een verfrissende spiegel die prof.dr. Sandra Schruijer, hoogleraar interorganisationele samenwerkingsrelaties, de aanwezigen voorhield, lijkt een voorzichtige start gemaakt. Tekst Stephan Dijkhuizen en Janneke Klunder Ja, we willen graag samenwerken om versnippering in de markt te voorkomen. Die overeenstemming is er wel onder alle aanwezigen op 28 mei in De Kleine Aarde in Boxtel. Netwerk Conceptueel Bouwen (NCB) en Renda kennen elkaar goed en hun individuele initiatieven bewegen steeds meer in elkaars richting. NCB meer richting de bestaande bouw en Renda richting conceptueel bouwen. 2 De profielen Een korte uitleg over het profiel van NCB komt van Tjapko van Dalen, voorzitter van het netwerk. NCB wil betaalbaar, rendabel en goed wonen verbeteren en ziet daarbij conceptueel bouwen als een belangrijke oplossingsrichting om hieraan te werken. Om hier stappen in te maken, dient de productiviteit te worden verbeterd; de vraag, het aanbod van concepten, het transactieproces en de maatschappelijke context. Volgens NCB moet met de samenwerking de slagkracht van de gezamenlijke activiteiten worden vergroot. En dan Renda. Evamarije Smit, projectleider bij het netwerk, omschrijft dat Renda actief is in de bestaande bouw, specifiek op het gebied van renovatie en transformatie. De missie is deze professionals met elkaar te verbinden, zodat zij van elkaar leren, kennis delen en beschikbare kennis verder ontwikkelen om zo hun werk beter te kunnen doen. Renda faciliteert deze kennisuitwisseling online, in print en via event, om de professionals slimmer te laten samenwerken en tot innovatieve oplossingen (aanbod) te komen. Elkaar versterken Veel aanwezigen uit de achterban van beide partijen zien meerwaarde in allebei de netwerken. Renda wordt vaker gezien als toegankelijker, flexibeler en met een prettige vorm waarin professionals kennis kunnen uitwisselen. En Renda is zichtbaar: online, via het magazine en op evenementen. NCB heeft meer de naam academisch, strategisch en ge?nstitutionaliseerd te zijn, maar wel met een bonk aan kennis. Het netwerk heeft vele grote partijen onder haar gelederen met elk specifieke vakkennis in huis. Overeenkomstig belang onder leden lijkt wel te zijn het verbreden van het professionele netwerk, om zo kennis te kunnen delen en opdoen. En beter worden in het vak. "Wij zijn van beide lid om ons netwerk te vergroten. Het belangrijkste bij een samenwerking is de vijf thema's (benoemd in Renda Denktank, red.) op de agenda te hebben en te houden. De netwerken kunnen elkaar versterken", vindt Kees Strooper van Heijmans. Remco Roozenboom van Weijerseikhout: "Het belangrijkst in een samenwerking is dat je de energie in een gemeenschappelijk doel steekt, niet in elkaar". En juist dat gemeenschappelijke doel is nog een beetje een grijs gebied, concluderen de aanwezigen halverwege de middag. Inhoud, doelgroep ?n belang moeten worden gezocht en benoemd. Kruisbestuiving een optie? Kan dat grijze gebied concreet worden gemaakt? Is er een kruisbestuiving mogelijk tussen de netwerken? Eerst moesten daarvoor de eigen, verschillende doelen worden vastgesteld. Daarom volgt in drie groepen overleg; leden van de twee netwerken plus een derde groep 3 van marktpartijen die een potentiele samenwerking wel zien zitten. Volgens de Renda- achterban is, na dit beraad, het doel van de samenwerking: ? Het netwerk en de samenwerking vergroten. Hierbij is van belang dat evenementen een kleinschalig karakter behouden; ? De insteek moet vooral effici?nt en praktisch zijn; ? De focus moet blijven liggen op de bestaande bouw, waarbij het wel interessant kan zijn te kijken wat er van nieuwbouw kan worden geleerd; ? Netwerkpartners moeten invloed blijven houden op inhoudelijke thema's en agenda. NCB wil met de samenwerking: ? Komen tot schaalvergroting om hiermee betaalbaar, rendabel en goed wonen verder te kunnen verbeteren. Hiervoor is vooral meer en betere communicatie nodig; ? Partners die de kennis die door NCB is ontwikkeld, kunnen verspreiden, gebruiken en verder verbeteren; ? Partners die kennis kunnen leveren die NCB kan gebruiken bij haar activiteiten; ? Partners die kunnen meehelpen om de maatschappelijke context te verbeteren. Gerben van Dijk van Bouwcampus doet het woord namens de drie `optionelen': AFNL, Bouwcampus en Watkostdebouwvaneenhuurwoning.nl. Zij komen gezamenlijk met twee aandachtspunten die in de samenwerking zeker moet worden meegenomen. ? Vergeet de mkb'er niet; deze kijkt niet verder dan vandaag en morgen. Hoe kunnen we hem verder vooruit laten kijken? ? Kom met meer regionale componenten, blijf niet hangen in het zuiden van Nederland. Meer dan een krantje Het opvolgende gezamenlijke debat is er een van goede wil tonen, maar ook afbakenen. Kan Renda niet gewoon de kennis verspreiden die door NCB wordt ontwikkeld? Dat is te kort door de bocht. Zo benadrukt Pieter Huijbregts, voorzitter NCB, nog even dat "NCB duidelijk een boodschap te verspreiden heeft" en springt Jan Kammeyer, redactielid, voor Renda in de bres met "wij maken meer dan alleen een krantje". Duidelijk is dat het een lerend proces is voor alle betrokkenen, om zo samen proberen te ontdekken waar het gezamenlijke doel ligt. Dat is er wel, ware het dat dit nog niet in beton is gegoten. Renda en NCB willen samenwerken aan het verbeteren van de betaalbaarheid van wonen. Daarbij vinden beide het belangrijk dat dit op grote schaal gebeurt om de juiste kwaliteit te bereiken. Binnen NCB ligt hierbij de nadruk op strategisch-tactisch niveau en op 4 bouwen met concepten. Renda neemt meer de richting van tactisch-operationeel en kijkt naast conceptueel bouwen, ook naar andere manieren om de opgave aan te pakken. De partijen kunnen elkaar versterken doordat zij gezamenlijk met meer slagkracht kunnen werken om betaalbaar, rendabel en goed wonen verder te verbeteren. De volgende stap Hoe nu verder? Wat is een volgende stap? Na de pauze is er ruimte voor een kort debat over een verdere samenwerking in de praktijk. Hieruit komen een aantal thema's naar boven geborreld: ? De vraag ophalen bij corporaties ? Transactieproces: interactie ? concept ? praktijk ? Meer en betere communicatie ? Delen van successen en het leerproces (cultuur en gedrag) De komende tijd gaan Renda en NCB gezamenlijk en in kleiner gezelschap ontdekken hoe een samenwerking er concreet kan uitzien. De partijen leren elkaar beter kennen en bouwen vertrouwen op, stemmen lopende thema's op elkaar af en maken mogelijk een start met het gezamenlijk organiseren van een bijeenkomst. Hiertoe wordt een `redactie' gevormd die deze plannen verder uitwerkt en de vorm bepaalt. Een optie is een begin maken via een Renda Banenruil tussen leden van NCB en partners van Renda. Ook de andere potenti?le samenwerkingspartners die aanwezig zijn, staan open om aan een samenwerking deel te nemen. Samenwerken is lastig Samenwerken; wat is dat en hoe doe je dat eigenlijk? Voor deze gelegenheid is prof.dr. Sandra Schruijer uitgenodigd om haar observaties tijdens deze middag te reflecteren. Schruijer is hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en doet onderzoek naar de sociale dynamiek van interorganisationele samenwerkingsrelaties. Opmerkelijk vindt zij het dat er werd gepraat over samenwerking zonder dit eerst goed te defini?ren. "Er bestond geen gedeeld beeld over wat dat is. Een ingewikkeld, onduidelijk begrip." Interorganisationele samenwerkingsrelaties zijn samenwerkingen tussen juridisch onafhankelijke partijen, met als doel meerwaarde te cre?ren die zelfstandig niet kan worden bereikt. "Samenwerking gaat over de confrontatie met het verschil. Dit kan een verschil van mening, gevoel, kennis, kwaliteiten of capaciteit zijn. De confrontatie met dit verschil maakt samenwerking ook meteen lastig. In eerste instantie werken we graag samen met partijen die op ons lijken, terwijl vaak uit het verschil de meerwaarde ontstaat." 5 Kapitaliseer het verschil Terugkijkend op deze middag, ziet Schruijer dat ook hier beide partijen starten met het benoemen van de verschillen tussen de organisaties en het cre?ren van voorwaarden om de eigen identiteit en positie zeker te stellen. "Dit gebeurt bij vrijwel iedere samenwerking en komt voort uit spanning, we willen onze eigen identiteit behouden. Er zou juist moeten worden bekeken: hoe kunnen we samen de wereld veroveren? Wat kunnen we samen realiseren? Waar hebben we elkaar nodig? `Het grijze gebied is onze focus', hoorde ik zeggen. Je zou juist moeten kapitaliseren op het verschil." Ze noemt het voorbeeld van de lamme en de blinde die samen op vakantie gaan. Zij hebben elkaar nodig om van A naar B te komen. "Zij kunnen dat alleen als de lamme lam blijft en de blinde blind. In de ogen van de lamme is de blinde niet blind en andersom. Zij koesteren wie ze zijn, zijn complementair aan elkaar." Zo zou het bij samenwerken ook moeten gaan; het inventariseren van de verschillen en aan elkaar complementair zijn. Maar bij het opbouwen van samenwerking is al snel sprake van negatieve stereotypering. Het wij-zijgevoel ontstaat dan snel. "Ik hoorde er genoeg; `de academici', `de flierefluiters', `de rode broek'. Het opdelen van een groep mensen is al voldoende voor stereotyperen, voor een wij-zijgedachte. Je zoekt op wie je kent, een soortgenoot met wie je het eens bent. Zijn we ons daarvan bewust? Nee." Ho-momenten Ook tussen NCB en Renda zag Schruijer deze wij-zij-instelling ontstaan. Zo herkende zij een aantal ho-ho-momentjes; momenten waarop mensen ingrijpen om de eigen identiteit te behouden, uit angst voor identiteitsverlies. "Bijvoorbeeld toen Pieter (Huijbregts, red.) zei `maar wij doen nog veel meer hoor, wij hebben ook een boodschap te verspreiden", was zo'n moment." Er wordt vervallen in het zoeken naar verschillen, dat doen groepen snel, weet Schruijer. Maar naast het win-lose-gedrag is er ook het harmoniegedrag, het samen door ??n deur kunnen. "Voor samenwerken is het aangaan van verschil, belangen en inzicht van essentieel belang. Dat vinden we eng. Je moet accepteren dat vertrouwen er aan het begin niet is en condities scheppen zodat vertrouwen kan ontstaan." Begin is gemaakt Al met al is er een begin gemaakt door NCB en Renda. Veel meer is het niet, vindt ze, er is nog veel werk aan de winkel. Schruijer komt met de volgende adviezen en aandachtspunten: ? Zorg voor de juiste stakeholders; 6 ? Werk aan ontwikkeling van vertrouwen door te verdragen, niet te schrikken. Vertrouwen moet worden ontwikkeld; ? Durf het verschil (een taakconflict) aan te gaan; ? Zorg voor een juiste fysieke setting (een prettige omgeving); ? Stel grenzen voor tijd, taak en fysiek; dit is werk, dit is geen werk; ? Horizontale samenwerking; hoe cre?er je condities dat je van onderop kunt samenwerken?; ? Onder spanning zijn mensen geneigd dingen op te geven; ? Samenwerking zit in de dynamiek tussen mensen; leer door regelmatig te reviewen. NCB en Renda moeten maar aan de gang gaan. Er is een sympathieke start gemaakt, maar er moet nog eens worden gepraat en nog eens. En er moet worden gecommuniceerd en gerelativeerd, benadrukt Schruijer. "Het gaat om de mindset. Je moet zo lang mogelijk elkaar proberen te begrijpen. Samenwerken is best wel lastig. Aan een relatie moet je blijven werken, ook in een huwelijk moet je continu blijven werken. Het is een ongoing process. En bij een conflict ga je niet meteen scheiden."