Tekst Joop van VlerkenEen simpel idee kan tot mooie resultaten leiden. Dat geldt zeker voor dewaterkrachtcentrale in het Brabantse Sint Michielsgestel van Energieco?-peratie Dommelstroom. Met een vijzelturbine van 120 kW wordt er vanafoktober van dit jaar 600.000 kWh per jaar opgewekt. De centrale is medegefinancierd met behulp van crowdfunding. Volgens initiatiefnemer BramTaks is het concept ook op andere plekken in Nederland herhaalbaar.In de Dommel bij Sint Michielsgestel ligteen stuw waar je overheen kunt lopen. Wezagen dat het water daar met een behoor-lijke kracht vanaf liep." Zo kwamen Bram Taksen zijn vader tijdens een wandeling in 2011 ophet idee om een waterkrachtcentrale te bou-wen in de rivier. "Mijn vader en ik vonden hetin eerste instantie gewoon een mooi plan enhebben het voorgelegd bij Waterschap DeDommel. Daar vonden ze het interessant,maar ze konden het zelf niet uitvoeren, omdathet ontwikkelen van een waterkrachtcentraleniet in hun kerntaken past. Toen hebben wegevraagd of we het zelf mochten doen." Datwas de basis voor de eerste co?peratievewaterkrachtcentrale in Nederland. Bij de stuwin Sint-Michielsgestel valt jaarlijks 250 miljardliter water 1,80 meter naar beneden. Het val-lende water zorgt dat de turbine gaat draaien,zodat er elektriciteit mee wordt opgewekt. Inhet voorjaar van 2016 begon Energieco?pera-tie Dommelstroom met de bouw en in oktoberwordt de centrale opgeleverd. De water-krachtcentrale produceert ongeveer 600.000kWh per jaar stroom, genoeg voor 170 huis-houdens.CrowdfundingHet duurde vanaf het eerste idee vierenhalfjaar voordat de bouw van de centrale konbeginnen, verklaart Taks. Dat is langer dan hijop voorhand verwacht had. "Bij het water-schap moest er eerst beleid gemaakt wordenvoor de waterkrachtcentrale, want ook zijhadden er geen ervaring mee. Vervolgenshebben we een ontwerp laten maken dat aande eisen voldeed. Daarna moest de vergun-ning nog geregeld worden en moesten we definanciering rond krijgen. Toen dat allemaalrond was, waren we bijna vijf jaar verder."Voor exploitatie en financiering van de water-krachtcentrale heeft Taks Energieco?peratieDommelstroom opgericht. Na bijdragen vanStichting DOEN, de Rabobank, StichtingStreekfonds Het Groene Woud en degemeente Sint Michielsgestel bleef van debenodigde 950.000 nog 750.000 over.Taks kwam op het idee om dit geld met behulpvan crowdfunding op te halen. Via Duur-zaaminvesteren.nl zette hij de actie op enhaalde hij in twee maanden 750.000 op."Om dit op een goede manier te regelen heb-ben we de co?peratie opgericht. In totaal heb-ben we 5000 certificaten van 150 verkocht.De certificaathouders zijn allemaal lid van deco?peratie."SDE+Het is ook mogelijk voor mensen die een certi-ficaat hebben om stroom van de waterkracht-centrale te ontvangen. Dit loopt via energiele-verancier Huismerk Energie. "Dommelstroommag zelf geen energie leveren, omdat we geenleveringsvergunning hebben. Daarom werkenwe samen met Huismerk Energie. Daar kun-nen mensen die een certificaat hebbenstroom kopen van de waterkrachtcentrale vanDommelstroom. Als de certificaathoudersoverstappen naar Huismerk Energie krijgen zebovendien nog eens 500 kWh per jaar gratisvan de energieleverancier." Dommelstroomontvangt naast deze investeringen ook eenexploitatiesubsidie van het ministerie vanEconomische Zaken. "Met de StimuleringDuurzame Energieproductie (SDE+) krijgenwe vijftien jaar lang subsidie voor iedereopgewekte kWh. De subsidie per kWh is 0,15 minus de gemiddelde marktprijs voorelektriciteit. In totaal is de subsidie maximaal 1,1 miljoen."DividendTaks legt uit dat het oprichten van de co?pe-ratie geen doel op zich was. "Een co?peratiesluit het beste aan bij crowdfunding in devorm van eigen vermogen. We wilden bewustkiezen voor een model waarbij mensen ookecht mede-eigenaar zijn, met alle voordelendie daarbij horen, zoals zeggenschap, enmeeprofiteren van extra winst. We hadden deplannen al klaar en alle keuzes al gemaakt,voordat we Energieco?peratie Dommel-stroom oprichtten. Het is dus echt iets andersdan de energieco?peraties die her en derKlein verval levertveel stroom op"organisatiePlaatsing van de turbine.4 Energie+ nr 3 september 2016opgericht worden met de bedoeling om eenbepaald gebied of een regio van duurzameenergie te voorzien." In die zin is Dommel-stroom echt een projectco?peratie, bedoeldom de exploitatie van de waterkrachtcentralete regelen. Dommelstroom richt zich dan ookniet alleen op inwoners van Sint Michielsge-stel, zegt Taks. "Ongeveer een derde van deleden komt uit het dorp, nog een derde uitomliggende gemeenten en de rest komt uitheel het land. We hebben zelfs een paar ledenuit Belgi?. Vaak zijn het mensen die interessehebben in waterkracht en ons initiatief willensteunen."DividendTaks legt uit dat de certificaathouders huninleg uiteindelijk terugkrijgen. "Zodra decentrale operationeel is verwachten we 8 tot10% dividend per jaar uit te kunnen keren.Aangezien de inleg die investeerders doengeen lening is, maar een inleg in eigen ver-mogen, is er formeel geen sprake van terug-betaling. Maar door het dividend kunnen zebinnen 10 tot 12 jaar hun inleg terugverdie-nen, daarna wordt er winst gemaakt. Zolangde centrale meegaat blijven de investeerderseigenaar. Dat kan twintig jaar zijn, maar ookmeer dan veertig jaar. Mensen die eerder wil-len stoppen kunnen hun certificaten verko-pen." De meeste investeerders zijn particu-lieren, aldus Taks. "Gemiddeld bezitten zetien certificaten. Dat betekent dat sommigemensen ??n certificaat hebben, maar som-mige anderen veel meer. Dat loopt op tottienduizenden euro's. De grootste investeer-der is Ahold. Dat bedrijf heeft duurzaam-heidsdoelstellingen en omdat ze op de lokaleAlbert Heijn geen zonnecellen konden plaat-sen vonden ze dit een mooi project om eenbijdrage te leveren aan de duurzame doel-stellingen." Ook de lokale woningcorporatie,Brabant Wonen, investeerde in het project."Brabant Wonen heeft voor de bewoners vande nieuw te bouwen appartementen certifi-caten gekocht en die ondergebracht bij deVvE. Zo hebben de bewoners lagere service-kosten."ImpopulairOm het doel van 14 procent duurzaam opge-wekte energie in 2020 te halen zoals afge-sproken in het Energieakkoord is veel meerduurzame energieopwekking nodig. In Neder-land kom je dan al snel uit op wind- of zonne-energie. Maar een groot gedeelte van dewereldwijd opgewekte duurzame energie isafkomstig uit waterkracht. In Noorwegenwordt zelfs 99% van de elektriciteit ermeeopgewekt. In Nederland is het vanwege dekleine hoogteverschillen een impopulairemanier van energieopwekking. Was het nietveel makkelijker geweest om een zonneparkof een windmolen te bouwen? Taks: "Het kloptdat we veel eigen tijd in het project hebbenmoeten steken. Commercieel zou het nor-maalgesproken dan ook niet interessant zijn.Maar dat geldt ook voor co?peratieve zonne-parken of windmolens. Ook die zijn voor eengroot deel door vrijwilligers uitgedacht. Vooralle duurzame energieprojecten geldt eigen-lijk dat als je het klein aanpakt, je het project-management en dus de uren die je erin steekt,nr 3 september 2016 Energie+ 5niet terugverdient." Volgens hem is het pro-ject van Dommelstroom ook op andere plek-ken in Nederland herhaalbaar. "Ook elders inNederland zijn stuwen waar het verval 1,80meter of meer is. Het is bovendien een effec-tieve vorm van energieopwekking. Onze tur-bine is in vergelijking met windmolens relatiefklein, maar wekt toch veel elektriciteit omdathij altijd draait. " Dommelstroom heeft vooreen vijzelturbine van 120 kW gekozen, omdatdaar volgens Taks in deze situatie alleen maarvoordelen aan zitten. "Zo hebben we ondankshet lage verval toch een hoog rendement.Bovendien is deze schroef met een doorsnedevan vier meter ook de grootste van Nederland.Die is zo gemaakt dat de vis er gewoon door-heen kan zwemmen. Dat was een van de eisenvan het waterschap. Het nadeel van deze tur-bine is dat hij relatief groot is. Hij is in een bakvan 5 bij 17 meter in het water geplaatst in hetverlengde van de stuw. Maar die omvang isnodig om er meer energie mee op te kunnenwekken. Gezien de situatie is het hier de ide-ale oplossing."Gewoon doenHeeft Taks nog advies voor anderen die ookeen waterkrachtcentrale willen beginnen?"Het is vooral een kwestie van gewoon doen.Te veel gepraat leidt tot niets. Er zijn bijvoor-beeld heel veel technische mogelijkheden.Daar kun je allemaal onderzoek naar latendoen en vervolgens ben je zo jaren verder.Dus als je het klein aanpakt zou ik zeker niet alte veel overwegingen maken. Een ander voor-deel voor ons was dat we eerst alle keuzeshebben gemaakt en toen pas de co?peratiehebben opgericht. Als we alle besluiten met500 man hadden moeten nemen, was er vande centrale misschien niet veel terecht geko-men", besluit hij.Extraatje voor de bewonersWoningcorporatie Brabant Wonen heeft voor alle 25 eenheden in het nieuwbouwcomplexDommelsch huys een certificaat gekocht van de waterkrachtcentrale van Dommelstroom.Projectontwikkelaar Van Wanrooij doet hetzelfde voor de 19 koopappartementen in het complex.De certificaten worden ondergebracht in de VvE van het complex, vertelt ?rjan Game, ontwikke-laar bij Brabant Wonen. "Op die manier profiteren de bewoners maximaal van de certificaten. Hetgezamenlijke dividend komt dan in de VvE terecht en daarnaast is er de mogelijkheid om de gratis500 kWh per certificaat in te zetten voor het gebouwgebonden gebruik van het complex." Dewoningcorporatie heeft eerst gekeken of het niet mogelijk was om rechtstreeks te investeren in dewaterkrachtcentrale. Dat bleek niet mogelijk, legt Game uit. "Dat soort investeringen zijn nietmeer mogelijk voor een woningcorporatie. Doordat we te maken hebben met nieuwe regels,moeten we ons echt richten op onze kerntaken en daar vallen dit soort zaken buiten." Ook eenrechtstreekse kabel trekken van de vijfhonderd meter verderop gelegen waterkrachtcentrale naarhet appartementencomplex was geen optie. "Dan zouden onze huurders verplicht worden energieaf te nemen via deze route en ook dat is volgens de regels niet mogelijk." Het kopen van decertificaten moet echt worden gezien als een extraatje voor de bewoners van dit complex, legt deontwikkelaar uit. "Het levert ons geen extra voordelen op bijvoorbeeld met betrekking tot hetenergielabel van het gebouw of de EPC. Het valt er helemaal buiten. We wilden graag iets doen omdit duurzame idee te ondersteunen en het gaf ons de kans om voor de toekomstige bewoners in ditcomplex iets extra's te doen.".Bak in de Dommel waarin devijzelturbine geplaatst is.organisatie6 Energie+ nr 3 september 2016