Wat hebben we onszelf aangedaan om voor het woord ‘ketensamenwerking’ te kiezen. Het leidt namelijk niet naar een heldere definitie maar naar grote verwarring. Want wat is die keten precies? Wie op zoek gaat naar de betekenissen van het woord ‘keten’ ziet ook een grote variatie aan mogelijkheden; dit helpt je niet echt verder. Een bedrijf met meerdere vestigingen is een keten maar het staat ook voor een ketting of een reeks. Je veronderstelt dat we het in het vastgoed gebruiken in de zin van productieketen: een reeks producenten en consumenten van grondstof tot afval (Wikipedia). Mij bekruipt het gevoel dat dit een grotere keten is dan waar wij het over hebben als we spreken over ‘ketensamenwerking’. De consument zal niet in alle gevallen deel uitmaken van de keten. Daarnaast zijn we nog maar net begonnen met de circulaire economie en het nadenken over afval in de keten. Ik vrees dat deze onduidelijkheid ons niet helpt om de ketensamenwerking ook echt te verbeteren.

Sandra Schruijer (hoogleraar Organisatiepsychologie TIAS en UvU) heeft ons bij Renda een aantal jaren geleden geadviseerd rondom het thema samenwerken. Zij geeft aan dat samenwerken veel lastiger is dan je denkt. Je moet relaties aangaan met anderen en dat is lastig want die anderen zijn anders. Dat maakt het ingewikkeld, dat schept afstand en dat veroorzaakt wantrouwen. En daar zijn we in de bouw goed in. We maken contracten die doorspekt zijn van dat wantrouwen en verwachten vervolgens dat de samenwerking goed zal verlopen. Niet vreemd dat er toch zoveel misgaat. Dat komt omdat de contracten op basis van rationele zaken zijn opgebouwd en omdat we veelal handelen op basis van emotie, al zijn we ons daar vaak niet van bewust. Vervolgens moet je in de samenwerking ingewikkelde dingen met elkaar bespreken en heb je daar geen goed fundament voor gelegd. De toelichting die Schruijer geeft, is dat we het liefst samen willen werken met mensen die op ons lijken. Maar een goede samenwerking is juist gebaat bij verschil tussen partijen. Dan heb je elkaar nodig en levert de samenwerking ook meer op. Een goede samenwerking kapitaliseert het verschil, terwijl wij vaak doende zijn om het verschil zo klein mogelijk te laten zijn. We vinden het eng en zijn het niet gewend. De ketensamenwerking waar we in de bouw naar op zoek zijn, gaat inderdaad uit van aanvullende kwaliteiten en derhalve om hele verschillende partijen. Als je de ideale keten opbouwt, dat wil zeggen waar de opdrachtgever (of consument) deel van uitmaakt, dan heb je de grootste verschillen wel in de keten te pakken.

Nu zijn velen van ons overtuigd van het nut en de noodzaak van de ketensamenwerking. Wat kun je dan doen om een goede samenwerking te realiseren? Gelukkig geeft Schruijer daar ook een aantal tips voor, overigens met de boodschap dat succes dan nog niet wordt gegarandeerd. Allereerst moet het besef er zijn dat samenwerken lastig is en blijft omdat je vanuit het verschil moet blijven werken. Het kan helpen om een lichte organisatievorm te kiezen met ruimte om zaken bespreekbaar te maken. Het onderscheiden van relatieconflicten en taakconflicten helpt ook enorm om eruit te komen als conflicten zich voordoen. Taakconflicten zijn veelal eenvoudig oplosbaar. En niet in de laatste plaats: je moet blijven bouwen aan vertrouwen. Vergeet niet: vertrouwen is ook een werkwoord. Er is hoop, dus werk aan de winkel!