Het afgelopen decennium is er een omslag op gang gekomen van het traditionele aanbesteden naar meer moderne transactievormen. In plaats van hulp zoeken van capaciteitsaanbieders (architecten en aannemers) vragen opdrachtgevers naar oplossingen met integrale contracten. Deze nieuwe transacties krijgen vaak nog wat halfslachtige vorm. Professionele opdrachtgevers durven nog niet echt te kiezen uit oplossingen waar de markt mee komt en willen zelf de oplossing blijven bedenken. Bouwers op hun beurt aarzelen duurzaam samen te werken met co-makers om zo als één aanbieder de markt te betreden.

Een voorbeeld van zo'n nieuwe transactievorm is het conceptuele bouwen. Uit studies van onder meer het Netwerk Conceptueel Bouwen (NCB) blijkt dat dit prima resultaten oplevert; conceptueel bouwen is sneller en de verhouding tussen prijs en kwaliteit is beter, omdat de expertise bij marktpartijen beter benut wordt. Maar dat stelt wel eisen aan marktpartijen, dus ook aan hun cultuur.

Om de buitenwereld inzichtelijk te maken of aan die eisen wordt voldaan, heeft het NCB de Stichting Excellent Conceptueel Bouwen (SECB) gevraagd daarvoor met een predicaat te komen. Inmiddels zijn er 10 aanbieders met zo'n predicaat. Voor het verlenen van het SECB-predicaat wordt onderzoek gedaan in de bedrijven. Daaruit komt naar voren dat 't met de aanpak vaak wel goed zit. Maar ook dat die nog niet zo diep geworteld is. Bekend is dat de bedrijfscultuur het ankerpunt voor een blijvende vernieuwing is. Daarom wordt er vanaf 2016 ook op cultuurkenmerken getoetst.

Johan Dunnewijk

1. Handel vanuit de waarde voor de gebruiker. Dit is met stip het belangrijkste kenmerk. Willen we de structurele ontevredenheid over de sector aanpakken, dan staat niet langer de 'binnenkant' (procedures, technieken etc.) voorop, maar komt de 'buitenkant' (het leveren van waardevolle diensten voor de gebruiker) centraal te staan.

2. Doe recht aan ieders waarde in de dienstenketen. Belangrijk daarvoor is een eerlijk aandeel in het resultaat; eerlijk delen in de keten dus (fair share). Transparant en controleerbaar handelen is het parool, in plaats van de kaarten tegen de borst te houden.

3. Ben betrouwbaar en geef vertrouwen. Om goed te kunnen samenwerken moet je elkaar vertrouwen. Het spreekwoord 'vertrouwen komt te voet en vertrekt te paard' geeft aan dat vertrouwen langzaam kan worden opgebouwd, maar ook dat het door onbetrouwbaar gedrag makkelijk te beschadigen is.

4. Met een blik op morgen. (Nieuwe) concepten ontwikkel je niet voor eventjes. De noodzakelijke investeringen in geld en tijd vragen een ruime terugverdientijd. Contracten op basis van total cost of ownership formaliseren dit.

5. Verlaat de bestaande paden. Met concepten werken vraagt een voortdurende blik op de toekomst. Wees ondernemend en leergierig. Probeer oog te hebben voor behoeften in de markt waar mensen zich soms nog niet of nauwelijks bewust zijn.

Door het verkrijgen van het SECB-predicaat mede afhankelijk te maken van de vereiste bedrijfscultuur, hoopt de Stichting een bijdrage te leveren aan een blijvende cultuurverandering.

Er is ook een predicaat voor professionele opdrachtgevers in de maak. Conceptueel aanbesteden stelt eisen aan hun organisatie, aan hun houding en gedrag. Cultuur en transactievormen beïnvloeden elkaar over en weer. Schrijft de klant zelf de oplossing voor en selecteert hij op de laagste prijs, dan heeft het voor aanbieders weinig zin om te mijmeren over meerwaarde voor de klant. Zij kunnen zich dan maar beter richten op kostenreductie en onderaannemers afknijpen voor de scherpste prijs. Uit recent onderzoek onder corporatiedirecteuren van het SECB en het NCB blijkt dat cultuur ook als een belangrijke interne belemmering wordt gezien. Kan een predicaat voor vragers hen steun geven in hun organisatieverandering? In een volgende artikel meer daarover.

ir. J. Dunnewijk en ir. Pieter HuijbregtsPieter Huijbregts is voorzitter en secretaris van Stichting Excellent Conceptueel Bouwen. Meer informatie over dit onderwerp vindt u op www.SECB.nl.

Dit voorjaar verschijnt er een nieuw boek van Pieter Huibregts, uitgegeven door Aeneas: Van verzorgingsstaat naar zorgzame samenleving.

Pieter Huijbregts: Het boek gaat over de omslag naar een meer zorgzame maatschappij en hoe conceptueel werken daaraan kan bijdragen. Wij kunnen kiezen uit conceptuele oplossingen die zo op ieder van ons wordt toegesneden, dat we snel en zo goed mogelijk weer kunnen verder leven. Die oplossingen komen van generalisten die samenwerken met autonome specialisten. De bekwaamheid van deze vaklui wordt maximaal benut omdat ze hun collectieve kennis per concept in flexibele standaards hebben ondergebracht en die voortdurend verbeteren. Kwaliteitstoetsen en vergoedingen kunnen per concept worden geregeld. Professionals hoeven niet langer lastig gevallen te worden met een bureaucratie die iedere handeling wil controleren en die het vakmanschap ondermijnt. Zo wordt de dienstverlening weer persoonlijk, bereikbaar en betaalbaar en krijgt de professional weer plezier in zijn of haar vak.