In het interview elders in deze editie hamert Shell-topman en Taskforce-voorzitter Rein Willems op het belang van de Platforms Energietransitie.Maar wat zijn nu voor 2007 de ideeën en concrete doelen van deze zes Platforms? Op de nu volgende pagina’s zetten ze het zelf op een rij. Aansluitend leveren drie universitaire deskundigen kritisch maar opbouwend commentaar. ‘Mag het wat spannender?’
DOELEN EN IDEE?N PLATFORMS OP EEN RIJFoto Cleferson Comarela BarbosaEnergietransitieIn het interview elders in deze edi-tie hamert Shell-topman en Task-force-voorzitter Rein Willems ophet belang van de Platforms Ener-gietransitie. Maar wat zijn nu voor2007 de idee?n en concrete doelenvan deze zes Platforms? Op de nuvolgende pagina's zetten ze hetzelf op een rij. Aansluitend leverendrie universitaire deskundigen kri-tisch maar opbouwend commen-taar. Maghetwatspa∩ender?′24E≠rgie+nr1jan2007PlatformGroe≠Gronds→ffenGe⋆t∈april2005.Ambitie:∈2030is30procentvandefossie≤gronds→ffenver-van≥nd∞rgroe≠gronds→ffenv∞rde∏uctievane≤ktriciteit,warmte,trans-portbrands→ffenenchemicali?nmateria-≤n.In2006heefthetPlatformeenimp≤-mentatiea≥ndav∞rvijftransitiepadeνit≥werkt:d∪rzame∏uctievanbio-massa,realisatievandebiomassaimport-keten,co-∏uctievanchemicali?n,trans-portbrands→ffenene≠rgie,SNGv∞r→e-passing∈deaardgasin∗ruct∪ren∈-novatief≥bruikvangroe≠gronds→ffe≠nverd∪rzamingvanbestaande∏uc-tenenprocessen∈dechemie.HetPlat-formheeftdeoverheideenaantalbe≤ids-aanbevel∈≥nv∞r≥steld,≥richtophetcre?renvaneengunstigklimaatv∞rdetoepassingvangroe≠gronds→ffen.In2007verschuivendeaentenvanhetPlatformvanvisievormingnaarimp≤men-tatie.OpregionaalniveauzalhetPlatformtransitie-activiteitenstiμ≤ren,dieaanslui-tenbijdesterktesvanderegio:biomassaimportengs√chali≥verwerk∈gbijdehavensenk≤∈schali≥verwerk∈gvanlo-ka≤reststromend∞rdeagrochemiefuelssec→ren.Erwordtsamenwerk∈g≥zochtmetactiviteiten∈deaangrenzenderegio′sinBelgi?enDuitsland.Daarna∗zalhetPlatformdeoverheidadviserenbijhetop-stel≤nvannieuwenofaan≥p∗be≤idenbijbehorend∈strumentarium.EenvandespeerpuntenvanhetPlatformisdeoprich-t∈gvaneenpubliekprivaatVentureCaπtalfondsv∞re≠rgietransitieprojecten.PlatformKete≠fficiencyGe⋆t∈september2005.Ambitie:∈2010ishete≠rgie≥bruik∈deNederlandse∈du-striemet∘a40?50PJverlaagd,∈2030met∘a150?180PJen∈2050met240?300PJ.Hetplatformwilditbereikend∞rbe-drijvenuitteda≥nmeteenenergiebril' overde grenzen van het eigen bedrijf te kijkennaar de product- en energieketens, van delf-stof tot eindproduct.In 2006 heeft het Platform samen met eenaantal ge?nteresseerde stakeholders zes tran-sitiepaden opgezet: ClearingHouse (CH),Precisie Landbouw (PA), Duurzame Papier-keten (DP), Proces Intensificatie (PI), Indu-stri?le Warmtekrachtkoppeling (wkk) enSymbiose & Restwarmte (SR). Voor drie er-van (CH, PA en PI) is samen met potenti?lestakeholders een businesscase uitgewerkt.Het Platform heeft aan de overheid een aan-tal beleidsaanbevelingen voorgesteld, gerichtop het cre?ren van een gunstig klimaat voorde toepassing van energiebesparende maat-regelen, die toegepast kunnen worden overde grenzen van individuele bedrijven.Het Platform verlegt in 2007 haar accenten:van visievorming over industri?le, energe-tisch interessante ketens naar gedefinieerdetransitiepaden en business cases, en/of deimplementatie daarvan. Op nationaal ni-veau zal het Platform transitieactiviteitenstimuleren in die ketens, die aansluiten bijde sterktes van Nederland: kennisecono-mie, landbouw, procesindustrie inclusiefpapier, transport & logistiek, verwerkingvan industri?le reststromen. Er wordt sa-menwerking gezocht met activiteiten in deaangrenzende regio's in Belgi? en Duits-land. Daarnaast zal het Platform de over-heid adviseren bij het opstellen van nieuw/aangepast beleid en bijbehorend instru-mentarium.Platform Nieuw GasHet Platform Nieuw Gas ziet een toekomstvoor Nederland als het schoonste en meestinnovatieve gasland van Europa. Hiervoorzijn grensverleggende innovaties nodig. Omdeze te realiseren heeft het Platform demeest kansrijke innovatieve richtingen voorde komende vijf jaar benoemd. Het Platformziet het als haar ambitie het komende jaarexperimenten in gang te zetten, overheidsbe-leid te be?nvloeden en te monitoren. Haartaken hierbij: kennis bieden, realistische vi-sie op innovatierichtingen geven, obstakels(bijvoorbeeld in regelgeving) wegruimen enmarktpartijen, kennisinstellingen en overhe-den met elkaar in contact brengen.Het is voor 2007 vooral de bedoeling con-creter te worden. De hoofddoelen hierbij:- Efficiency: bijvoorbeeld het transitiepaddecentrale energieopwekking biedt kan-sen voor een comfortabel, betrouwbaar,flexibel en duurzaam energiesysteem.Micro-wkk in woningen biedt consumen-ten comfort en een lagere energiereke-ning. Er zijn nog wel hobbels, zoals dedubbele belasting bij teruglevering vanenergie op het net.- Schoner gas: bijvoorbeeld groen gas. Hetplatform wil dit transitiepad in 2007 sterkversnellen middels experimenten overhet hele land. Dit wordt al voorbereid. En-kele bedrijven maken samen plannen hoeze de demoprojecten van de grond kun-nen krijgen. Speerpunten: groen gas in-jecteren in het net en certificering vangroen gas.- Schoonafleveren:bijvoorbeeldCO2-opslag.Nederland heeft een grote ondergrondseCO2-opslagpotentie (circa 11 Gton) met mogelijkheden om in de pe-riode 2030-2050 circa 60 Mton per jaar af te vangen en op te slaan.Een groot potentieel aan aardgasvelden kan hiervoor worden ge-bruikt. Naast de opbrengsten verbonden aan de winning/verkoopvan aardgas beschikt ons land hiermee over een relatief goedkoopCO2-reductiepotentieel. Er zijn al enkele projecten, het platform wilin 2007 nog meer projecten aanjagen en initi?ren.Platform energietransitie Gebouwde Omgeving(PeGO)Gestart in juni 2006. In de gebouwde omgeving is met energiebespa-ring relatief snel, met langdurig en betrouwbaar effect, succes te boe-ken. Het platform verwacht dat in 2030 het energiegebruik gehal-veerd kan zijn, in 2050 zelfs gereduceerd tot ??n vijfde ten opzichtevan 1990. De twee transitiepaden′:1.e≠rgiebespar∈gbestaandewon∈≥n:vers≠ll∈gvanmaatre≥-≤n.Doel:30procentbespar∈gperwon∈gbij300.000wo-n∈≥nperjaar(vanaf2010).2.I∩ovatievannieuwbouw,renovatieenondeρud:loka≤coalitieswerkensamenaandeontwikkel∈genimp≤-mentatievannieuwetechnieken.Tot2012moeten5.000-6.000e≠r≥tischh∞gstaande≥bouwenwor-denop≥≤verd(v∞rbeeldenmetminimaal45%,60%en80%bespar∈g).In2007wilPeGOtienπlots∈dezetweericht∈-≥n(laten)⋆ten.In2007wordttevens≥kekenofernogaanv≤̲ndepaden' moeten wordengeformuleerd. Bij de realisatie van de ge-noemde transitiepaden moeten kansenworden geschapen, door wijziging vanrijksregelgeving. Deze zijn gerichtop verandering in zowel de parti-culiere als huursector en ken-nen hun eigen aanpak′.Won∈≥i≥naren:eenfis-ca≤koppel∈gaanhete≠r≥tischverbeterenvanpartici̲erewo-n∈≥nbij(ver)k∞πsnodig.Kort∈gopdeoverdrachts-bel∗∈gishetverlangde∈stru-ment.Staps≥wijsv∞rtschrijdendeei-vermaatschappelijken' isbelangrijke volgende stapnr 1 jan 2007 Energie+ 25sen voor de prestatie van bestaande woningen in het bouwbesluitmoet blijvende beweging cre?ren.Verhuurders nemen onvoldoende energiebesparende maatregelen.Duurzaamheid als extra taakveld in het Besluit Beheer Sociale-Huursector is nodig, aanpassing van het WoningWaarderingsSy-steem moet plaatsvinden zodat besparingsmaatregelen gaan mee-tellen. Een introductie van een energieaftrek in het huurtoeslagen-stelsel is nodig. Tenslotte is voorgesteld dat bij voorstellen voorwoonlastenverlagende energiebesparingsprojecten het percentagedat minimaal moet instemmen, wordt verlaagd naar een gewonemeerderheid. Flexibilisering van verschillende wetten en regelsmoet gemeenten in staat stellen een actief v??rlopend lokaal ener-gie- en klimaatbeleid te voeren.In 2007 worden de plannen verder uitgewerkt en zoveel mogelijkomgezet in projecten.26 Energie+ nr 1 jan 2007Platform Duurzame MobiliteitAmbitie: factor 2 emissiereductie voor nieu-we voertuigen in 2015, factor 3 emissiere-ductie voor het hele wagenpark in 2035.Hiervoor zet PDM in op (veel) effici?nterevoertuigen, andere inzet van voertuigen enverschuiving van modaliteiten (o.a. toepas-sing Intelligente Transport Systemen) enverandering van de brandstofmix. Versneldeinternationale marktintroductie van duurza-mere motorbrandstoffen en voertuigtechno-logie is nodig. Er is immers technisch al veelmogelijk, maar nog weinig oplossingen be-reiken de markt door kip-ei-problematiek(≥envraag,dan≥enaanbod,dan≥envraag′)enden∞dzaakv∞r≥dragsveran-der∈gbijcon∑enten.PDMisv∞ralbe-zigomdemarktvraagnaard∪rzameoplos-sin≥nteorganiserenentestiμ≤ren.Debedrijvendieactiefzijn∈hetplatformspe≤n∞keencrucia≤rolopde∫ernatio-na≤mobiliteitsmarkt.Metdezebedrijven,NGO′senhun≠twerkencre?ertPDM(∫er-nationa≤)alliantiesv∞rexperimenten.ZokanNederland,bijslim≥?ntegreerdbe≤iden∫elli≥ntetiming∈haarkeuzes,eenbe-langrijkestiμla→renkatalysa→rzijnv∞rd∪rzamemobiliteit∈Europaendaarbui-ten.Juistd∞rhetvormenvannieuwecoali-tiessamenmetnieuwespe≤rskrij≥n∈no-vatieseenrob∪steenkrachti≥commerci?≤onderbouw∈gendaarmeeeenbelangrijkeverspreid∈g∈demarkt.D∪rzamemobili-teitwordtbijeen≥zondebedrijfsvoer∈geer-dern∞dzaakdankeuze.V∞rhetbereikenvandeambitiezijnviertransitiepaden≥for-μ≤erd:-hybridiser∈gvanhetwa≥npark;-→epassingvanbiobrands→ffen;-rijdenopwaters→f;-Intelli≥nteTransportSystemen:massa-∈÷idualiser∈gvanau→mobiliteit.Langsentussendelij≠nvandetransitie-Zoeken,≤renenexperimenterenpadenv∈den≤erexperimentenplaats,waarv∞r∈stitutio≠≤hoels∈bijv∞r-beeldfiscaliteitenOV-aanbested∈gworden≥s≤cht.Daarna∗isderolvanopenbaarvervoeressentieel.Hierstag≠ertde∈no-vatie,terwijl∈novatiesnodigzijnom∈ste∂ijke≥biedendeequentie∈v∞ralhetrai<ransporttevergroten.Eenstrategie-groepzaldittransitiepadverderuitwerken.Platformd∪rzamee≤ktrici-teitsv∞rzien∈g(TPDEV)H∞fddoelstell∈≥n∈2007:→enameva≠≤ktriciteits∏uctieuithernieuwˉee≠rgiebro∩en(ambitie:minimaal20%∈2015,daarnaoplopend→t>50%)endee≤ktrische∈∗ruct∪r≥sχktmakenv∞re≠rgietransities.Verderrichthetplat-formzichop:-Instrumentarium,nieuweMEP:de→e-namevanhernieuwˉebro∩engaatvlot.Nat∪rlijkiseennieuweMEPnodigomhettempoverderoptevoeren.HetplatformheeftbijEZalaan≥dron≥nopeenbetereengoedkopereMEPendaar-v∞r∞keenontwerp≥maakt.-Offshorew∈de≠rgieiscruciaal.B∈≠nhetplatformwerkteenstrategiegroepaa≠entransitiepadv∞rsterke→enamena2010.Destrategiegroepwerkt∈2007aaneenmanier(v∞rdeoverheid)omprojectlocatiesna2010→etewijzen.Ookmaakthetplatform∈2007pla∩env∞reene≤ktriciteitsstationopzee.-Transitiezon-pv:hetho≥ke∩isniveau∈Nederlandheeft≥≤id→teenbloeimeteensterkeexportpositieennauwelijkseenthuismarkt.Hetplatformwil∈2007een≥zond∈vester∈gsklimaatcre?ren.Met⊂sidiev∞reenthuismarkt,zodathηandeelpv∈Nederlandjaarlijkszo′n30procentkan→e≠men.Datbiedtgroeimo-≥lijkhedenv∞rdeNederlandsemaak∈-dustrieen∈stallatiebranche.-Transitiebio-e≤ktriciteit:eenwerkgroepontwerpthierv∞reen≥sχkttransitie-pad.Hetplatformdef∈ieertˉri?resen≥sχkte∏uctmarktcomb∈atiesenbepaa<het∈strumentarium.-Transities∈∗ruct∪r:hetplatformgaat∈m∗erpla∩endev∞rbereid∈≥nv∞rde∈∗ruct∪ruitwerken,dienodigzijnomal≤transitiepaden(∞kvanandereplatforms)terealiseren.Dem∗erplan-≠ngaanv∞rdeh∞gspa∩∈gs≠enendedistributie≠eneenoverzichtbiedenvandenodi≥aanpassin≥nenuitbrei-d∈gvande∈∗ruct∪renre≥l≥v∈g.In2007ku∩endeplanologischeproce-dureshierv∞rmissχenal⋆ten.Hetbenodigd∈strumentariumomdedoel-stell∈≥ntebeha≤n:-F∈ancieel∈strumentarium:jaarlijks10miljoeneurov∞rpubliekeR&D-uitgaven.-Exploitatiesteun(viaeenaan≥p∗eMEP)van41miljoen∈2007oplopendtot241miljoen∈2010,omdekostenre-ductiesviade≤ercurvesopgangtebren-≥nhouden.-Eeneenmali≥∈vester∈gvan20mil-joen∈eenexperiment,eendemonstra-tieprojectdecentra≤opwekk∈g(met⊙a.zon-pvenmicro-wkk)∈eenslim≠t.Omervar∈goptedoenmetdezenieuwemaniervane≤ktriciteitopwekken.-V∞rdebouwvanw∈dparkenopzeeisna2010mo≥lijkdeaan≤gvaneene≤ktrici-teitsaansluitpuntopzeen∞dzakelijk.Aardenomvangvandeze∈vester∈gla-tenzichnogmoeilijkbepa≤n.Medio2007kanhierovermeerzekerheid≥≥venwor-den.Mo≥lijkgaandeuite∈∂ijke≥-bruikers(eendeelvan)dekostenβ≤n.-Eenrisicodra≥ndekaπtaalsinjectievan40miljoen∈depv-∈dustrie.?OpverzoekvanE≠rgie+schrevenJanRotmans,DerkL∞rbachenGeertVerbongditcommentaaropdeambitiesenidee?nvandeTransitieplatforms.RotmansenL∞rbachdedendatvaνithunfunctiesbijhetDutchResearchInstituteForTransitions(Drift)vandeErasμsUniversiteitRoerdam.VerbongisverbondenaandeTechnischeUniversiteitE∈dhoven,Fact̲eitTechnologieMana≥ment.ku∩en≤renvandeuit≥voerdeexperimenten.Leren≤idt→taan-passingvanpadenenexperimentenenuite∈∂ijkvandevisie.Ditver>eenopen,ref≤ξevehoud∈genwerkwijzevandeplatforms.Hetmoni→renvandeplatformactiviteitenzoueenstap∈degoedericht∈gbeteke≠nomref≤ξviteittestiμ≤ren.Traditio≠≤spe≤rsEenbelangrijkpuntisdesamenstell∈gvandeplatforms.Dezeweersπe≥<deaanbod≥richteaanpak,maareve≠ensdedomi-nantievandetraditio≠≤e≠rgiespe≤rs(regime).De∈brengva∩ichespe≤rs∈transitieprocessenisechtercruciaal.Hetbetrekkenvankoplopers,v∞raluithetMKB,ishierbijessentieel.Daarna∗zouden∞kanderepartijenactiefbetrokkenmoetenwordenbijdeplatforms:bur≥rs,onderzoekerske∩isontwikkelaars,NGO′senadviseurs.Hierloerthet≥vaardatde≥vestigdee≠rgiepartijen,die∈hetNederlandse∈novatiesysteemrelatief≥sloten≠twer-kenvormen,deoverheids⊂sidiesonderl∈ggaanver∂en.Dit≤idtechter→teenverderetechnology push' benadering en eenvertraging van de energietransitie.Opvallend is de grote variatie in ambitie, doelstelling, methode en aan-pak van de verschillende platforms. Voldoende variatie is in de eerstefase van de energietransitie een voorwaarde. Na variatie volgt echterselectie, van paden en experimenten. Dit noopt tot het bij elkaar bren-gen van de verschillende benaderingen van de platforms. Convergen-tie vraagt echter om een strategie van afstemming en integratie, dieleidt tot een goede balans van variatie enerzijds en focus anderzijds.SpanningEen laatste kanttekening betreft het feit dat de platforms weinig re-kening houden met externe ontwikkelingen op macroniveau. Menzet vooral in op CO2-emissiereductie in het licht van door de mensveroorzaakte klimaatverandering. Dit is waarschijnlijk te beperkt:ook de toenemende afhankelijkheid en kwetsbaarheid van de ener-gievoorziening, in relatie tot dreiging van terroristische aanslagenen hogere energieprijzen, vormen belangrijke drijfveren.Dit raakt aan het gegeven dat er best wat meer spanning en weer-stand in de platforms mag worden ingebracht. Het mag wel watmeer schuren. Zo bestaat er de nodige maatschappelijke weerstandtegen bepaalde vormen van duurzame energie (bijv. windenergie).Het vermaatschappelijken′vandee≠rgietransitieiseenbelang-rijkestap∈devol≥ndefasevandeaanpak.Daarmeewordtheransitieprocesl∗i≥renspa∩ender,maar∞kmaatschappelijkre≤vanter.?nr1jan2007E≠rgie+27ReactievanHugoBrouwer,programmadirecteurE≠rgie-transitiebijhetM∈isterievanEconomischeZakenHet is voor ons prettig te zien dat drie transitie-experts onze aanpak voortvarend vinden en hetambitieniveau hoog. Dat zij kansen zien voor een werkelijke doorbraak richting een duurzameenergievoorziening. De kanttekeningen zijn nuttig en neem ik zeker ter harte. Het zijn richtingenwaar we deels al mee bezig zijn en deels nog over nadenken: hoe monitoren we de transities?Hoe verbreden we het speelveld? En hoe zorgen we voor vermaatschappelijk∈g′vanhetproces?Wegrijpendezeaan≤id∈ggraagaanom∈devol≥ndeeditievanE≠rgie+∈zichtte≥ven∈hoewij∈vl̲∈g(gaan)wil≤n≥venaandezepunten.′De∈2001d∞rEZ≥⋆teaanpakvandeNederlandsee≠rgietransitieverdientlofenwaarder∈g.Metgrotev∞rtvarend-heidiseenomvangrijkprocesterhand≥nomen,watheeft≥re-st̲eerd∈eenheusee≠rgietransitiebeweging', bestaande uitzes platforms, een Taskforce, de interdepartementale projectgroepenergietransitie en SenterNovem als ondersteunende organisa-tie. Rondom een langetermijnvisie zijn streefbeelden ontwikkeld,tientallen transitiepaden geformuleerd en circa 80 transitie-experi-menten opgezet. Nieuwe coalities en netwerken zijn gevormd enin totaal zijn naar schatting ruim 1.000 mensen betrokken bij dezeenergietransitie `beweging'. De platforms zijn duidelijk op de goedeweg en hebben ambitieuze agenda's ontwikkeld.Het ambitieniveau en de daaraan gekoppelde daadkracht zijn onge-kend hoog voor Nederlandse begrippen. Hierdoor is een nieuw elanontstaan als ook een dynamiek die ons optimistisch stemt over dekans op een werkelijke doorbraak richting een duurzame energie-voorziening.AanbodgerichtToch zouden wij enige kanttekeningen willen plaatsen. Allereerstvalt op dat de agenda's van de platforms sterk aanbodgericht zijnen overwegend technologisch van aard. Op deze wijze is een mooieinnovatieportfolio ontstaan maar met een betrekkelijk gering soci-aal innovatiegehalte. Een transitie behelst een fundamentele veran-dering in structuur, cultuur en werkwijzen. De platforms zoudenzich nog veel meer moeten richten op experimenten die leiden toteen cultuur- en structuurverandering: nieuwe regelingen voor hetstimuleren van duurzame energie, nieuwe instituties, een nieuweinfrastructuur, nieuwe financieringsstromen, nieuwe opleidingenen nieuwe mensen. De energietransitie is niet zozeer een techno-logisch probleem maar vooral een maatschappelijk vraagstuk. Nietzozeer de technologie vormt de grootste belemmering voor de ener-gietransitie, maar vooral bestaande regels, gedrag, gewoonten en debehoudende cultuur zijn dat. Dit klinkt nog onvoldoende door in deagenda's van de verschillende platforms.Opvallend is voorts de prominente rol van de transitiepaden. Deidee achter de transitiepaden was dat ze een schakel zouden vormentussen de langetermijnvisie en de experimenten. De transitiepadenzijn dus vooral dienend en niet bepalend: ze veranderen ook alsnieuwe inzichten ontstaan uit experimenten of als de visie aange-past wordt. Het zoeken, leren en experimenteren staat voorop bijeen transitieaanpak. Transitie-experimenten zijn dus wel resultaat-gericht, maar ook voorzien van een leeropgave, zodat de platforms
Reacties