Veel daken van de Brabantse corporatie Casade zijn de komende jaren toe aan onderhoud. Deze vervangen is meteen een uitgelezen kans voor het verduurzamen van de woningen. De combinatie van onderhoud en verduurzaming vormt de kern van Dakenstroom. Het is een van de programma's die Casade heeft ontwikkeld om voor 2050 tot een CO2-neutrale woningvoorraad te komen. De daken worden maximaal benut voor het opwekken van zonne-energie en daarmee worden de woningen voorbereid op een duurzamere toekomst. Tegelijkertijd kunnen huurders profiteren van de collectieve opwekking.

Dakenstroom staat voor een integrale verbetering van verouderde daken op rijwoningen. Daarbij is vooraf grondig onderzocht aan welke eisen een nieuw dak moet voldoen om gedurende de exploitatie in stappen een CO2-neutrale woning te realiseren. “Wanneer je je afvraagt hoe een dak er over dertig jaar uit zou moeten zien en welke functies het moet kunnen vervullen, zal je merken dat dit dak van de toekomst verschilt met de daken zoals ze nu zijn”, vertelt Marco Matheeuwsen, manager duurzaamheid bij Casade en initiator van Dakenstroom. “Binnen Dakenstroom hebben we de gewenste eindsituatie centraal gesteld. Omdat daken een lange levensduur hebben, is vooruitkijken erg belangrijk. Je wilt uiteindelijk geen spijt krijgen van eerdere investeringen wanneer de volgende verduurzamingsstap voor een woning op de planning staat. Daarom kiezen we er bijvoorbeeld voor om rondom het dak flinke overstekken te maken. Bovendien worden bestaande schoorstenen verwijderd en alle dakdoorvoeren samengebracht in één centrale ’verzamelschoorsteen’, die voorbereid is op toekomstige veranderingen. Denk aan het verwijderen van cv-ketels, het toevoegen van balansventilatie en aansluiten van een warmtepomp.”

Op de nieuwe daken komen geen dakpannen meer terug. De daken worden ‘maximaal actief’ gemaakt. “Dakpannen zijn mooi om te zien en hebben een waterkerende en esthetische functie,” legt dakexpert Joost Stemkens van Fier Dakcontrol uit. “Nu we in een programma veel daken gaan vervangen, hebben we echter de kans om juist deze nieuwe daken maximaal in te zetten voor het opwekken van duurzame energie. Daarom leggen we de daken zo veel mogelijk vol met zonnepanelen. Op de noordzijden hebben we bij een steenachtige omgeving de mogelijkheid om groene daken aan te leggen voor meer biodiversiteit, een fijnere woonomgeving en extra waterbuffering. Daarmee leveren we een nuttige bijdrage aan klimaatadaptatie.”

Met de zonnepanelen op de nieuwe daken is iets bijzonders aan de hand. Deze worden ondergebracht in Zonnecoöperatie Dakenstroom, waarvan de huurders van Casade lid kunnen worden. Hierbij profiteren ze tot 2035 van de opgewekte stroom via een korting op hun energiebelasting. Dit door de ‘Regeling Verlaagd Tarief’, beter bekend als de ‘Postcoderoosregeling’. “Het bijzondere aan deze aanpak is dat Casade en haar huurders samen stappen zetten om te verduurzamen,” vertelt Jan van Kessel, programmamanager duurzaamheid bij Casade. “Huurders die deelnemen aan de zonnecoöperatie, helpen Casade met verduurzamen én verlagen op een eenvoudige manier hun woonlasten. Daarmee wordt verduurzaming zichtbaar én voelbaar.” Deelname is laagdrempelig en kost bijna niets.

Om dit mogelijk te maken was flink wat vooronderzoek noodzakelijk. Op initiatief van gebouwverduurzamer INNAX is uitgebreid onderzocht welke mogelijkheden er zijn binnen de huidige wetgeving voor corporaties. Maximaal rendement op CO2-reductie en ontzorging van Casade en haar huurders, waren daarbij belangrijke speerpunten. Centraal stond de vraag wat de meest optimale manier is om het financiële voordeel van de duurzaam opgewekte stroom met zo veel mogelijk huurders te delen.” Joop van der Voort van INNAX vult aan: “De postcoderoosregeling maakt het daarbij mogelijk om het belastingvoordeel aan de leden van de zonnecoöperatie voor 15 jaar te garanderen. Andere methoden, zoals salderen, bieden minder zekerheid. Bovendien is het daarmee niet mogelijk het voordeel van de opgewekte stroom te delen met zoveel mogelijk huurders. Dat heeft weer tot gevolg dat binnen een haalbare businesscase maximaal zes tot tien panelen per dak gelegd kunnen worden, terwijl er ruimte is voor veel meer zonnepanelen.”

“De aanpak is vooraf uitgebreid met onze huurdersbelangenvereniging SHC besproken, zoals we altijd doen,” vertelt Van Kessel. Ook zij zijn enthousiast over Dakenstroom, mede omdat we in onze aanpak belangrijke lessen uit eerdere programma’s met een postcoderoos hebben meegenomen.” Dat ook de huurders enthousiast zijn over het programma, blijkt uit de cijfers: tot nu toe is in alle clusters met gemak het benodigde draagvlak verkregen. “Daarbij is het leuk om te zien dat de dakaanbieders ieder een eigen aanpak hebben voor het benaderen van bewoners en het peilen van het draagvlak voor de ingreep,” licht Van Kessel toe. “Om een goede start te kunnen maken, gaan we nu nog uitsluitend aan de slag bij blokken die volledig in ons bezit zijn. We hopen dat we in de toekomst echter ook de blokken kunnen meenemen waarin we ooit woningen verkocht hebben. Daarbij is het essentieel dat er een goed aanbod komt voor de betreffende woningeigenaren, zodat zij ook in Dakenstroom kunnen meedraaien.”

Door de aanpak van de daken in een programma in plaats van losse projecten, ontstaat versnelling en wordt een enorme efficiencyslag gemaakt. Sean Vos van SlimRenoveren licht toe: “Voor Dakenstroom hebben we ingezet op de ontwikkeling van één dakoplossing die past op iedere rijwoning met een zadeldak. Vooraf hebben we de woningen uit de woningportefeuille van Casade in kaart gebracht, hiervoor een programma van eisen opgesteld en de haalbaarheid van de aanpak onderzocht. Vervolgens hebben we marktpartijen uitgedaagd om op basis van het programma van eisen met de ideale dakoplossing te komen. Daarbij was het realiseren van een efficiënt proces een van de speerpunten.”

Het resulteerde in de selectie van dakspecialist Weijerseikhout en integrale vastgoedpartner Coen Hagedoorn Brabocon als ketenpartners voor de ontwikkeling, procesleiding en uitvoering. Samen met INNAX hebben zij de aanpak verder uitgewerkt. “De grootste uitdaging is het inrichten en op elkaar aansluiten van alle deelprocessen zodat de uitvoeringstrein van blok naar blok kan blijven doorrijden,” aldus Vos. “We krijgen daarbij onder andere te maken met het tijdig uitvoeren van maatregelen voor de Wet natuurbescherming, verzwaringen van meterkasten en het elektriciteitsnetwerk door de netbeheerder en het voorbereiden van de aanpak met de bewoners. Al met al moet er een hele puzzel gelegd worden.”

In 2020 worden er binnen Dakenstroom 185 daken vervangen en op deze daken ruim 4.500 zonnepanelen gelegd. Hiermee kunnen zo’n 1.300 huurders lid worden van de zonnecoöperatie. Zij krijgen dan een voordeel van € 70 tot € 90 per jaar. Naast het belastingvoordeel, besparen de huurders met een nieuw dak ook nog eens gemiddeld € 120 per jaar op hun gasverbruik. Casade rekent hiervoor geen huurverhoging. Met deze aanpak reduceert de corporatie de CO2-uitstoot van haar woning- portefeuille met maar liefst 744 ton per jaar. Voor uitvoeringsjaar 2021 wordt ingezet op het vervangen van circa 365 daken in één doorgaande uitvoeringsstroom.

Beide dakaanbieders hebben een werktempo waarbij iedere dag één dak wordt vervangen. De doorlooptijd per woning bedraagt gemiddeld twee dagen. “We doen ons best om gezamenlijk tot een zo ‘LEAN’ mogelijk proces te komen,” legt Marco Matheeuwsen uit. “Als team Dakenstroom proberen we de uitvoeringsstroom zo te organiseren dat ruim voor de dakwerkzaamheden de meterkasten al zijn aangepast voor de komst van de zonnepanelen. En ook de netbeheerder is al langs is geweest om de huisaansluiting te verzwaren naar een driefasenaansluiting. We proberen het bovendien zo te organiseren dat onze huurders tijdens de ingreep zo min mogelijk thuis hoeven te blijven. Voor de eerste pilotclusters is het nog niet gelukt om het ideale proces te volgen. Het blijft de kunst om alle interne en externe invloeden goed met elkaar te verbinden. Wat daarbij enorm helpt is vooruit plannen en met alle betrokkenen het gesprek aangaan. Eind mei staan de volgende daken op de planning. Daarbij maken we weer stappen vooruit in het efficiënter samenwerken.”