De ambities van woningcorporatie Eigen Haard zijn hoog. De corporatie uit Amsterdam wil 50% minder primaire grondstoffen gebruiken in 2030 en geheel circulair werken in 2050. Afgelopen jaar startte Eigen Haard daarom onder andere met een pilot voor circulair glas, onder andere in samenwerking met SKK Kozijnwacht en GSF Glasgroep. Een mooie manier om te experimenteren en zo te komen tot een andere manier van werken.

Duurzaamheid staat al jaren hoog op de agenda van Eigen Haard. De Amsterdamse corporatie wil dat in 2050 al haar woningen en ander vastgoed CO2-neutraal, aardgasvrij en circulair zijn. “We zijn met z’n allen gemotiveerd om de milieubelasting van onze bouw en beheer te beperken. Grondstoffen worden steeds schaarser en ons bezit van bijna 57.000 woningen is in feite een grote grondstoffenbank. Hierdoor kunnen we echt impact maken”, vertelt Ilse van Andel, Senior adviseur strategie. In haar rol richt ze zich met name op de thema’s klimaatadaptatie en circulariteit. “Als het gaat over circulariteit, hebben we een aantal ambities: zo min mogelijk materiaal gebruiken, duurzame materialen gebruiken en materialen zo lang mogelijk gebruiken.”

Er is nog veel te leren over de transitie van een lineaire naar een circulaire economie en circulair werken. Door pilots te doen leert Eigen Haard wat er mogelijk is en welke stappen wanneer gezet kunnen worden om in 2050 volledig circulair te werken en haar CO2-uitstoot te verlagen. De pilots bieden de mogelijkheid te experimenteren en ervaring op te doen met onder andere circulair werken, het meten van circulariteit en het opstellen van een circulaire materialenlijst. Jan Hanouwer, manager Planmatig Onderhoud & Verduurzamen, vertelt: “Het gaat tegen ons gevoel in om containers vol met spullen weg te gooien. Daarom zoeken we zoveel mogelijk naar manieren om materialen her te gebruiken.”

Onder de naam 'Samen Verduurzamen' maakt Eigen Haard haar woningen comfortabeler en energiezuiniger, door onder andere de woningschil te isoleren en goede ventilatie te waarborgen. Hierbij wordt ook het glas vervangen, vaak door HR++ glas. Ilse: “We gebruiken bij deze projecten heel veel materialen daarom proberen we hierbij ook meteen stappen te zetten rondom circulariteit. De Hogeschool van Amsterdam heeft ons een tijd geleden benaderd met de vraag of wij circulair glas wilden testen. In eerste instantie hebben we dit toegepast bij mutatieonderhoud, maar aangezien er bij het programma 'Samen Verduurzamen' veel glas wordt vervangen wilden we het hier ook graag uitproberen.”

In de A.H. Blaauwstraat in Aalsmeer werden 70 woningen geselecteerd voor een verduurzamingsronde. Hiervoor ging Eigen Haard een samenwerking aan met vaste aannemer Qbuild, die op haar beurt SKK Kozijnwacht bij het project betrok. Jeroen van Vliet, Commercieel directeur bij SKK: “Wij zijn onderhoudspartner van Eigen Haard voor het preventieve onderhoud van kozijnen, waarbij we mankementen en storingen vroegtijdig signaleren, de levensduur van kozijnen verlengen en door betere ventilatie en isolatie zorgen voor een gezond en duurzaam woonklimaat. Daarnaast worden we via aannemers ook regelmatig betrokken bij verduurzamingsprojecten van Eigen Haard, zoals nu in de A.H. Blaauwstraat. Veel ramen en deuren hebben een complex ‘beslag’ zoals wij dat noemen, dat zijn eigenlijk alle onderdelen die je nodig hebt om onder andere een raam te openen of een deur te vergrendelen. Denk bijvoorbeeld aan hang- en sluitwerk of een draai-kiep systeem. Zo’n beslag kan wel 20 componenten bevatten, waardoor het voor aannemers lastig is om deze onderdelen zelf te vervangen of her te gebruiken en zodoende worden wij betrokken.”

Voor SKK is circulariteit ook een belangrijk aandachtspunt. Jeroen: “We voelen de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de overgang naar een circulaire economie en geven bestaande kozijnen zoveel mogelijk een tweede leven. Daarom worden we ook graag betrokken bij verduurzamingsprojecten, daar begint dat tweede leven. Vaak worden kozijnen na 30 jaar afgeschreven, terwijl bijvoorbeeld kunststof profielen zo’n 70 jaar meegaan. Dat zien wij echt als kapitaalvernietiging. Door alleen de rubbers en het hang- en sluitwerk te vervangen kan hetzelfde kozijn weer jaren mee. Kozijnrenovatie is niet alleen een voordelig en duurzaam alternatief voor kozijnvervanging, het zorgt ook voor veel minder overlast bij bewoners. Op dit moment zijn we ons verder aan het ontwikkelen en onderzoeken we samen met Re-Use, leverancier van circulaire bouwmaterialen, hoe we ook onderdelen zoals hang- en sluitsystemen kunnen gaan hergebruiken. Dat is best complex, maar we hopen dit jaar ‘nieuwe’ producten te kunnen bestellen die bestaan uit materialen die we zelf hebben aangeleverd.”

Een bijzondere innovatie binnen het project aan de A.H. Blaauwstraat is de toepassing van circulair glas. Projectleider Thom Zaat, door Eigen Haard ingehuurd via Tsavo, gespecialiseerd in het verduurzamen, revitaliseren en onderhouden van gebouwen, was gemotiveerd om te sturen op circulariteit. “SKK wilde graag samen met ons innoveren op dit gebied. Zo kwamen we tot een samenwerking met GSF Glasgroep, die zich een aantal jaren geleden gespecialiseerd heeft in het hergebruiken van glas en inmiddels ook een circulaire glasfabriek heeft. Het idee ontstond om in dit project te kiezen voor isoMAX circulair glas en zodoende hebben we GSF als extra onderaannemer toegevoegd.” Jeroen vult aan: “Wij vonden het heel fijn om vroeg betrokken te worden bij dit project, omdat je dan echt samen kunt kijken naar de concrete invulling.”

Voor het eerste blok woningen is geluidswerend glas gebruikt van een project uit Tilburg, gecombineerd met een nieuwe tegenruit met geluidswerende eigenschappen. Dit was nodig in Aalsmeer vanwege de locatie dichtbij Schiphol. Maarten Rood, directeur bij GSF Glasgroep: “Normaal gesproken maken we HR++ circulair glas. In dit geval was er een hoge geluidsreductie nodig. Zodoende hebben we een akoestische folie toegepast samen met het hergebruikte glas, waardoor er sprake is van 50% circulair glas. Thom: “Bij de volgende blokken konden we het glas binnen het project hergebruiken. Dat is natuurlijk heel mooi als het gaat over circulariteit. Helaas is er wel wat snijverlies bij de randen, waardoor je bijvoorbeeld een woonkamerraam nog niet 1-op-1 kan terugbrengen, maar er wordt nu met lasertechnieken geëxperimenteerd om dit ook weer verder te optimaliseren.” Ilse vult aan: “Glas heeft een enorme milieu impact, dus daarom is dit een belangrijke pilot die we in 2024 verder willen uitbreiden.”

“Het is echt de motivatie van de mensen in het team die ervoor zorgen dat dit soort pilots van de grond komen”, vertelt Jan. “Het liefst laten we dit over aan de hoofdaannemer zodat circulariteit ook daar echt gaat leven, niet alleen in pilotvorm maar ook voor vervolgprojecten. Het heeft soms een lange adem nodig om tot verandering te komen, zeker omdat je ook elke keer naar je budget moet kijken.” Thom vult aan: “Het vraagt best wat om met dit soort circulaire materialen te werken. In het project in Aalsmeer hebben we meerdere overleggen gehad met alle betrokken partijen, om elkaar te leren kennen en ervaringen uit te wisselen. Zo is GSF ook aangesloten bij een bouwteam overleg om kennis te delen over wat nu precies circulair glas is, welk raam geschikt is voor hergebruik en hoe dit in de praktijk werkt.” Maarten: “Voor veel woningcorporaties en onderhoudspartijen is het werken met circulair glas nieuw. Ook bij dit project merkten we dat er in het begin nog best veel vragen waren. Het gebruik van circulair glas wijkt echter zowel qua product als uitvoering en werkverloop niet af van nieuw glas, dus eigenlijk zijn we al snel weer overbodig in zo’n projectteam omdat het proces hetzelfde blijft. En het mooie is, niemand ziet het verschil met nieuw glas.”

Ilse: “We willen uiteindelijk van pilots toe naar een standaard circulaire werkwijze. Naast het gebruik van circulair glas lopen er op dit moment verschillende pilots met circulaire materialen. Door partners samen te brengen en hiermee te experimenteren creëer je meer bewustwording op dit gebied en motiveer je alle partijen binnen een project om hierop te focussen. Door pilots verder uit te breiden worden nieuwe processen steeds meer eigen en kom je tot een standaard werkwijze. Circulariteit wordt dan echt onderdeel van de bedrijfscultuur, niet alleen bij ons, maar ook bij alle partijen waar we mee samenwerken.”