De bibliotheek aan het Raadhuisplein in Best wordt verbouwd én verduurzaamd. Dusol Vastgoedonderhoud werkt hiervoor samen in een bouwteam met Van Hout Adviseurs en Installateurs, Markhorst Elektro en Kim de Man Interieurarchitect. Een mooie, gelijkwaardige samenwerking in een project waar zo ongeveer alles maatwerk is.

De laaggeletterdheid bij jongeren neemt toe. Om de bibliotheek een aantrekkelijkere plek te maken en lezen te stimuleren werd in eerste instantie besloten de bieb opnieuw in te richten en er een multifunctioneel gebouw van te maken, met aparte ruimtes voor onder meer cursussen en presentaties. De opdracht van deze verbouwing ging, na een aanbesteding, naar Dusol Vastgoedonderhoud, Van Hout Adviseurs en Installateurs, Markhorst Elektro en Kim de Man Interieurarchitect. Al snel bleek het budget, onder andere vanwege prijsstijgingen, niet toereikend te zijn. Geert Driessens, projectleider bij de Gemeente Best: “We hebben vanuit de gemeente de ambitie om voor 2032 een CO2-reductie van 49% te realiseren en in 2050 willen we alle panden minimaal energieneutraal hebben en waar mogelijk Nul-Op-de-Meter. We hebben als overheid een voorbeeldfunctie. We verplichten andere bedrijven in te zetten op duurzaamheid. Dan is het mooi als je het ook zelf laat zien. Zodoende hebben we besloten de opdracht uit te breiden en geld vrij te maken om de bibliotheek en het naastgelegen complex te verduurzamen.”

De drie geselecteerde partijen hadden al flink wat tijd gestoken in het verbouwingsplan en zodoende werd hen ook de verduurzaming gegund. Geert: “Het kost tijd en geld om de verduurzaming van het pand opnieuw aan te besteden en alles in te kopen. Dat is zonde. Daarnaast liep er al een goede samenwerking tussen de verschillende partijen.” Jan Verstappen, projectleider bij Dusol Vastgoedonderhoud vult aan: “Door het voortraject kenden we elkaar al goed, dus het was fijn om met dit team verder te kunnen gaan.” Dusol is verantwoordelijk voor de spouwmuurisolatie, gevelisolatie, dakisolatie, vervanging van al het glas en het schilderwerk. Van Hout Adviseurs en Installateurs verzorgt alle installaties en ventilatie, Markhorst Elektro is verantwoordelijk voor het elektra en Kim de Man heeft de inrichting ontworpen.

Voor de verduurzamingsopgave maakte Van Hout een voorstel met verschillende opties. Herman Borgmans, projectleider W-installaties: “Wij hebben een programma ontwikkeld dat in kaart brengt hoe een gebouw er energetisch uitziet en op basis daarvan een aantal verduurzamingsopties genereert. Deze opties laten zien welke isolatie en welke installaties nodig zijn om te voldoen aan toekomstige regelgeving, inclusief een stukje prijsraming en terugverdientijd ten opzichte van het huidige energieverbruik. In dit programma komen een aantal energieniveaus naar voren, denk aan energieneutraal of gasloos. In dit geval heeft de gemeente besloten om van het gas af te gaan, eigenlijk de meest ingrijpende renovatie met een CO2-reductie van 51,5%.” Geert vult aan: “Als je nu kiest voor halve maatregelen, dan moet je straks nog een keer aan de slag. Daarom hebben we gekozen voor deze optie. Uiteraard kijken we ook naar de lange termijn en door deze verduurzaming is het gebouw weer minimaal 20 jaar levensbestendig. Daarnaast worden de energielasten een stuk lager en verdien je de investering daarmee ook deels terug. En we hebben begin februari een subsidie van ongeveer 4 ton toegewezen gekregen vanuit de Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA). Dat is 30% van de totale som, dus daar zijn we heel erg blij mee.”

Na realisatie van het project is de bibliotheek een Bijna Energie Neutraal Gebouw (BENG). De hoeveelheid energie die een gebouw nodig heeft vraagt ook weer bouwkundige aanpassingen omdat dit bijvoorbeeld invloed heeft op de dikte van de schil. Zodoende werken Van Hout en Dusol nauw samen. In plaats van centrale verwarming worden nu meerdere warmtepompen en een grote ventilatie unit geïnstalleerd. Jan: “Dat is nog best een uitdaging, omdat de stroomaansluiting die nodig is om deze installaties te laten draaien wellicht niet toereikend is, waardoor er storingen kunnen plaatsvinden.” Herman vult aan: “We zijn nu energiemanagementprogramma’s aan het ontwikkelen om te zorgen dat niet alles tegelijkertijd opstart, omdat je dan in een keer heel veel stroom nodig hebt en de aansluiting dit niet aankan. Als je eerst de warmtepomp opstart zodat het gebouw al warm is en vervolgens de luchtbehandelingskast aan zet, dan hoeft de warmtepomp niet zijn maximale vermogen te leveren. Zo kijken we of de huidige stroomaansluiting toch voldoende is. Het blijft altijd een inschatting hoe een gebouw zich gedraagt warmte technisch gezien, maar het lijkt erop dat dat gaat lukken.”

Het project is in volle gang. Jan vertelt over de bouwkundige uitdagingen die komen kijken bij deze opgave. “Er was onder andere te weinig hoogte in het gebouw waardoor het geen optie was om de vloer te isoleren. Spouwmuurisolatie was ook niet overal mogelijk, aangezien de spouw over meerdere lagen doorgaat. Boven de bieb zijn appartementen, die geen eigendom zijn van de gemeente en ook niet verduurzaamd worden. Als je alleen de onderste laag isoleert kan er condensvorming ontstaan, dus zodoende hebben we gekozen voor extra gevelisolatie van binnenuit met behulp van een voorzetwand. Inmiddels is de gebouwschil ingepakt, is overal LED-verlichting aangebracht, en is de warmtevoorziening en ventilatie aangebracht. Er komen nog zonnepanelen op het dak, die ook zorgen voor een stukje terugwinning. Ook moeten we de buitenunits van de warmtepomp nog plaatsen. Vervolgens gaan we afwerken, schilderen, de plafonds dichtmaken en de vloer leggen. Als dat klaar is wordt het gebouw ingericht en kan de bieb terugverhuizen van de tijdelijke locatie naar hier. De oplevering staat gepland voor de eerste week van mei.”

De herinrichting van de bieb was een opgave op zich. Interieurarchitecte Kim de Man: “Het was best een puzzel om de verduurzamingsmaatregelen te integreren met het interieurontwerp, met als uitgangspunt een open en gastvrije sfeer. Daarnaast zijn een fijn binnenklimaat, daglicht, ruimteakoestiek en luchtkwaliteit erg belangrijk voor een gebouw met meerdere functionaliteiten. Ik denk dat we die puzzel bijzonder goed hebben kunnen leggen en het is mooi hoe Dusol als spil een grote rol heeft gespeeld in het totaalontwerp.”

Van Hout is als installateur vanaf het begin betrokken bij het project en onderdeel van het bouwteam. “Dat is voor ons niet nieuw, wij werken voornamelijk in de utiliteitsbouw en daar is de uitvraag vaak complex waardoor het nodig is om vanaf het begin aan tafel te zitten en mee te denken over de best passende installatie. Installatiebureau Gebr. Van Hout begon als klein installatiebedrijf. Doordat we korte lijntjes hadden met onze opdrachtgevers werden we al vrij snel aan de voorkant betrokken bij projecten. Al snel zijn we ons gaan richten op duurzame installaties en de bijbehorende subsidies en zo werd het bedrijf acht jaar geleden uitgebreid tot Van Hout Adviseurs en Installateurs.” Ook Dusol heeft zich ontwikkeld tot verduurzamingspartner op het gebied van onderhoud. Jan: “We bestaan al meer dan 100 jaar en zijn van origine een schildersbedrijf. We werken veel voor woningcorporaties en kregen steeds vaker de vraag om ook vastgoedonderhoud te doen. Zodoende is toen aannemingsbedrijf Dusol Bouwverbetering opgericht, met werkzaamheden als gevelrenovatie, verbouwingen en uitbreiding van vastgoed. Inmiddels verzorgen we alle werkzaamheden gericht op de totale zorg voor vastgoed.”

De verduurzaming van woningen en gebouwen maakt het werken in bouwteamverband nog belangrijker volgens de heren. Herman: “Het is fijn om als bouwteam samen te werken, omdat je makkelijk kunt overleggen. Alle onderdelen, het bouwkundige aspect, maar ook de elektra en warmtevoorziening, het heeft allemaal met elkaar te maken en samen kun je beter bedenken wat uitvoerbaar is en wat niet.” Jan vult aan: “Je komt tijdens het project altijd dingen tegen die je op voorhand niet kunt weten, en daarom is het juist fijn om zo nauw samen te werken, zodat je snel kunt schakelen en tot een oplossing kunt komen. Zo bleken de erkers aan de voorkant helemaal niet geïsoleerd te zijn, waardoor je ook weer opnieuw moet berekenen hoe je bij de juiste energievraag uitkomt. Zo is bijna alles in dit project maatwerk en die uitdaging maakt het juist interessant. Wij moeten alles apart bekijken en berekenen, omdat je te maken hebt met verschillende ruimtes voor verschillende doeleinden, hoeveel mensen er bijvoorbeeld in een ruimte zitten en wat dit betekent voor de isolatie en ventilatie.”

Een van de geleerde lessen in dit project is een betere afstemming met omwonenden. Geert: “Aangezien het eerst een interne verbouwing betrof zijn de bewoners boven de bibliotheek en het aangrenzende gebouw in eerste instantie meegenomen in de plannen. De start was dan ook wat moeizaam.” De VvE van de appartementen die boven de bieb zitten bleek voor 66% eigenaar van het dak en zodoende werden een aantal initiële plannen in overleg. Zo heeft het complex een laag dak en een hoog dak, en in eerste instantie zouden er op het laag dak zowel zonnepanelen als een buitenunit van de warmtepomp komen. Dit laatste was voor een aantal bewoners te dicht bij hun slaapkamer. Zodoende worden beide buitenunits nu in de ‘achtertuin’ van de bieb geplaatst met een geluidsisolerende wand er omheen. Daarnaast wilden de bewoners niet tegen de reflecterende zonnepanelen op het laag dak aankijken en komen er nu enkel zonnepanelen op het hoge dak, waarbij de bewoners zelf ook een aantal zonnepanelen zullen plaatsen.

Inmiddels vindt er elke vier weken, en soms tussendoor, overleg plaats tussen de gemeente, het bouwteam en de VvE over de voortgang van het project. Zo vindt er op dit moment nog overleg plaats over het legplan van de zonnepanelen en de aanleg van het groendak. Geert: “Het schuurt soms, maar ik ben altijd voorstander van een open constructief gesprek, dus dat ga ik graag met de bewoners aan. In een volgend project zou ik de VvE eerder bij de plannen betrekken, bijvoorbeeld door het opstellen van een klankbordgroep, of door iemand van het bestuur te betrekken bij het ontwerpproces. Het is fijn om nu elke vier weken samen te komen. Hierdoor ontstaat meer begrip en kun je ook makkelijker zaken afstemmen. Met een paar hobbels onderweg kunnen we straks terugkijken op een geslaagd project.”

Ook Jan en Herman kunnen straks terugblikken op een mooi project. “We hebben vlak voor de kerst een borrel gehad met het hele bouwteam, georganiseerd vanuit de gemeente. Dan leer je elkaar weer even op een andere manier kennen en dat bevordert de onderlinge samenwerking. De lijntjes zijn kort, de onderlinge sfeer is goed en het is fijn om samen zo’n maatwerk klus tot een goed eind te brengen.”