Gemeenten zijn eindverantwoordelijk voor het terugbrengen van de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving. Op dit moment vertalen zij hiervoor hun warmtevisie naar concrete wijkplannen. En direct wordt al duidelijk dat de capaciteit om de maatregelen fysiek uit te voeren ontbreekt. Bedenk dat het om een integrale wijkaanpak gaat waarbij naast verduurzamen ook andere thema's zoals biodiversiteit, energiearmoede en klimaatadaptatie op de agenda staan. En dit komt bovenop de bestaande uitdagingen zoals de beschikbaarheid en betaalbaarheid van het wonen en de afnemende leefbaarheid in vele buurten.

Om het tempo van de verduurzaming op te kunnen voeren hebben we alle denk- en doe-kracht nodig om zowel de vraag naar, als het aanbod van renovatieproducten doeltreffend en doelmatig te organiseren. Het ordenen en groeperen van zowel de woningvoorraad als de gebruikers kan ons hierbij helpen, er zijn diverse manieren om dat te doen. Om deze omvangrijke opgave te realiseren probeert eenieder het gat te verkleinen tussen het microniveau van de individuele eigenaar-bewoner en het macroniveau van de overheid en de markt. Dé plek om die brug te slaan is de buurt. Daar kan de vraag van woningeigenaren gebundeld worden en (in een continue stroom van uitvoering) gekoppeld worden aan een eveneens gebundeld aanbod. Pas in die combinatie ontstaat een realistisch perspectief op het versnellen en opschalen van de verduurzaming van de gebouwde omgeving.

Een gebundelde of collectieve aanpak is geen nieuw begrip binnen de gebouwde omgeving. Het was tijdens de wederopbouw van ons land, onder druk van de maatschappelijke behoefte aan veel nieuwe woningen in korte tijd, dat men ging nadenken over voorwaarden en uitgangspunten om slimmer en sneller met elkaar te bouwen. Daarna was er eind jaren tachtig een vergelijkbare behoefte omdat al deze woningen gelijktijdig door (groot) onderhoud verbeterd moesten worden. In deze tijd begon men eveneens na te denken over de duurzaamheid van onze woningvoorraad, ingegeven door de oliecrisis. Het idee van een collectieve aanpak door de woningvoorraad te ordenen naar aantallen (contigenten) en families (het archetype) werd geïntroduceerd. Hoewel dit idee vele vaders kent zijn organisaties zoals Novem, Adviesburo Damen en wijzelf (BouwhulpGroep) in opdracht van ministeries zoals Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken gestart met een eerste vorm. Onderstaand figuur, dat door de EnergieSprong/ Stroomversnelling werd gebruikt, is in wezen een geactualiseerd overzicht van deze eerste versie.

Kenmerkend voor het renoveren van wijken en buurten is de hoeveelheid tijd en energie die het kost voordat er daadwerkelijk iets aan een woning wordt verbeterd. In de huidige praktijk heeft dan ook niet iedereen hetzelfde beeld van een ‘volledig’ renovatie proces. Vooral bij de aanbiedende partijen is er nog veel onbekendheid over de energie en activiteiten die voorafgaand aan de contractvorming hebben plaatsgevonden met de woningeigenaar (veelal sociale woningbouwcorporaties) en haar bewoners. Dat deze processen vanaf de initiatieffase, draagvlakontwikkeling, planvorming tot aan de uitvraag (met name vroeger) soms wel 10 jaar duren is voor veel mensen onbekend. Onlangs concludeerden personen betrokken bij de PAW-projecten nog dat we eigenlijk te weinig tijd hebben om deze manier van werken ook bij de particuliere woningmarkt in te zetten. De figuur over woningen en woningeigenaren maakt duidelijk waarom.