"Stel niet de vraag: wat mankeer je, maar: wat kun je? In Nederland bekijken we alles door een zorgbril en maken mensen cliƫnt in een dossier waarin het gebrek centraal staat. Dat hindert een brede kijk." Een interview met Erik Dannenberg, fervent pleitbezorger van de inclusieve samenleving.
“Ik ben eigenlijk een verdwaalde hulpverlener. Ik ben opgeleid tot maatschappelijk werker, en ik kwam in aanraking met mensen die ernstig maatschappelijk ontregeld waren. Het werd me ook al snel duidelijk, dat je in Nederland goed kunt worden geholpen als je één probleem hebt. Bijvoorbeeld een verslaving, of schulden, of een laag IQ. Wanneer een aantal van deze dingen samenkomen, wat vaak zo is, dan weten we het meteen niet meer. Dan word je als een hete aardappel van de ene instantie naar de andere doorgegeven. We zijn ontzettend gericht op enkelvoudige problematiek, en denken de oplossing te vinden in categorale voorzieningen. Moeilijke kinderen zet je op een aparte school. Ben je in de war, dan ga je naar een psychiatrische instelling. Maar dat is geen inclusieve samenleving, waarin ieder zijn plek heeft en mág hebben. Het is het creëren van eilandjes, waarop we mensen met hetzelfde etiket zetten en dan vinden dat we goed voor ze zorgen. Ik geloof dat het antwoord veel meer zou moeten zitten in het aanpassen van je samenleving aan diversiteit.”
Erik Dannenberg is voorzitter van Divosa, de vereniging van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein. Eerder was hij directeur bij het Leger des Heils en wethouder van de gemeente Zwolle met portefeuilles in het sociale en fysieke domein.
Dannenberg hield zich onder andere bezig met de transitie van het speciaal onderwijs. Ook daar zag hij de neiging om de ‘lastige’ gevallen te separeren van de ‘gewone’ kinderen. “Maar je zou jezelf ook de vraag kunnen stellen: wat mist er in onze kennis en ons pedagogisch klimaat, dat wij deze kinderen hier niet kunnen bieden wat ze nodig hebben?”
En dat wat mensen nodig hebben vertalen we maar al te vaak naar een zorgvraag. “Dat is de taal die we kennen en begrijpen. Maar heel vaak is dat wat we interpreteren als een zorgvraag, eigenlijk een leervraag, of zelfs een woonvraag.” Dannenberg weet genoeg voorbeelden van dat laatste. “Ik hoorde van een geval van een man met psychische problemen. Overdag functioneerde hij goed, maar ’s nachts begon hij af en toe te spoken. Bonken en schreeuwen. Hij kon het niet tegenhouden. Verschrikkelijk natuurlijk voor zijn directe buren, die deden geen oog meer dicht. Haal je zo iemand dan uit zijn huis?”
De oplossing zat in een heel andere hoek. “In samenwerking met de woningcorporatie werd er een kamer geluiddicht gemaakt, waar deze man ’s nachts verbleef, uiteraard ook in nauw overleg met hemzelf en de buren. Het bleek een prima pragmatische insteek: de buren ervaren geen overlast meer, en deze man kan gewoon in zijn huis blijven wonen. Hij behoudt zijn relatief normale leven. Het inschakelen van een aannemer in plaats van een rechter of hulpverlener, heeft een maatschappelijk ontregeld leven voorkomen. Ik pleit voor het creëren van een context waarin mensen hun huisvesting niet verliezen en je de vraag stelt: wat heeft iemand nodig om te kunnen blijven?”
Erik Dannenberg
Reacties