Het Statenkwartier in Arnhem is een echte volksbuurt met veelal jaren '30 arbeiderswoningen. Hagemans kreeg van woningcorporatie Vivare de opdracht om 177 woningen in deze wijk te renoveren. Een ingrijpend project waarbij zowel de buitenkant als de binnenkant van de woningen flink wordt aangepakt en bewoners tijdelijk naar een logeerwoning verhuizen. Een interview met Bewonersbegeleider Kees Molenwijk, Projectmanager Jeroen Brinkerink en Projectmanager a.i. Philippa Wadsworth.

Elke ochtend is Bewonersbegeleider Kees Molenwijk al rond half acht in het Statenkwartier in Arnhem te vinden. “Samen met alle vakmensen loop ik langs de woningen waar er die dag gewerkt wordt. Zo kan ik meteen een praatje maken met bewoners en eventuele vragen beantwoorden. Het aantal ‘zorgadressen’ in deze wijk is heel hoog. Denk aan bewoners met een huurachterstand, mensen met onderlinge conflicten, huurders die ambulante zorg nodig hebben, maar bijvoorbeeld ook veel anderstaligen voor wie de taalbarrière het lastig maakt om uit te leggen wat er precies gaat gebeuren. Je merkt dat er veel een-op-een-aandacht nodig is en dat is ook waarom ik zoveel aanwezig ben in de buurt. Natuurlijk maakten we ook een uitgebreide informatiebrochure met alle werkzaamheden en de planning, maar die wordt niet altijd even goed gelezen. Het Statenkwartier is een echte volksbuurt waar iedereen elkaar kent en waar mensen het gevoel moeten hebben dat ze je kunnen vertrouwen. Dat krijg je alleen voor elkaar door er te zijn en te horen wat er speelt. Zo kwamen we in contact met een Turkse man die nu als het ware de ‘burgemeester’ is van de straat. Elke dag zet hij zijn stoel buiten om andere Turkse gezinnen te vertellen over de werkzaamheden. Het is heel fijn om op deze manier te werken, zo bereiken we meer mensen en creëren we draagvlak. Het is best intensief om elke dag aanwezig te zijn in de wijk, maar ik vind het ook heel erg leuk om te doen. Ik voel me echt onderdeel van de buurt.”

Zowel de buiten- als de binnenkant van de woningen in het Statenkwartier worden onder handen genomen, vertelt Projectmanager Jeroen Brinkerink. “Aangezien de impact in de straat te groot is om beide tegelijkertijd aan te pakken, hebben we twee stromen opgezet. Eerst is de buitenkant aan de beurt en krijgen de woningen een nieuwe voor- en achterdeur, een nieuw dak met dakisolatie evenals nieuwe regenpijpen en dakgoten. Daarnaast komen er nieuwe draairamen met HR++ glas, wordt er waar nodig spouwmuurisolatie aangebracht en herstellen we het schilder- en voegwerk. Naast deze nieuwe ‘warme jas’ krijgen bewoners ook een aanbod voor het plaatsen van zonnepanelen op hun woning, om zo hun energiekosten verder omlaag te brengen. De woningen, nu variërend in label D, E en F, worden hiermee verduurzaamd naar label A. Deze werkzaamheden nemen zo’n zes weken in beslag.”

“Binnen krijgen alle woningen een nieuwe vloer inclusief vloerisolatie”, gaat Brinkerink verder. “Hierbij worden ook de riolering en fundering gecontroleerd en waar nodig hersteld. Aangezien dit een ingrijpende renovatie is, kunnen de bewoners niet in hun woning blijven tijdens de werkzaamheden. Hiervoor maken we gebruik van logeerwoningen.” Naast de nieuwe vloer wordt ook de meterkast gecontroleerd en waar nodig aangepast, worden de leidingen in de kruipruimte gecontroleerd en indien nodig vervangen, krijgen alle woningen mechanische ventilatie en kunnen sommige bewoners kiezen voor een nieuwe keuken, badkamer en/of toilet. Afhankelijk hiervan duren de werkzaamheden in de woning tussen de twee en zes weken. Het vertrek naar de logeerwoning is dan ook af en toe een complete volksverhuizing. “Hoewel de logeerwoning al helemaal ingericht is, zijn mensen erg gehecht aan hun eigen spulletjes. Huisdieren, plantjes, foto’s, alles gaat mee”, vertelt Molenwijk.

In dit project ligt de focus, nog meer dan bij andere projecten, op aandacht voor de bewoners. Doordat Hagemans en Vivare in de aanloop naar en tijdens de uitvoering actief samen op trekken, staat er in Statenkwartier een sterk sociaal team. Projectmanager a.i. Philippa Wadsworth vertelt: “Aangezien het een renovatie is die veel impact heeft op bewoners, hebben we binnen Hagemans uitgebreid gekeken hoe we dit het beste konden aanvliegen. Zo zou je ervoor kunnen kiezen om niet voor 100% draagvlak te gaan, maar enkel een akkoordverklaring te sturen en te kijken wie deze ondertekent. In dit geval wilden we echter zoveel mogelijk contact met de bewoners om onze informatie goed over te brengen, zodat zij instemden met de renovatie. Bij de buitenstroom ligt bijvoorbeeld ook een deel van de hele straat open, dus als je niet meedoet heb je toch overlast. Dan kun je eigenlijk beter zelf meedoen. Zodoende hebben we al snel een modelwoning ingericht in de wijk en bewoners uitgenodigd om te komen kijken naar hoe hun woning er straks uit komt te zien. Nu we gestart zijn met de werkzaamheden houden we hier ook een wekelijks spreekuur, waarbij bewoners langs kunnen komen met vragen.”

Daarnaast is er ook voor gekozen om bewoners te betrekken bij het thema duurzaamheid. Wadsworth: “Aan het begin van het project zijn we rondgegaan in de wijk met een goodiebag vol duurzaamheidsproducten. Zo kregen bewoners een idee van wat duurzaamheid nu precies is en hoe hun woning wordt verduurzaamd. Denk aan informatie over wat isolatie is en wat dit betekent als huurders straks in hun vernieuwde woning wonen.” Bewoners worden heel nauw betrokken bij het project en krijgen zelf ook veel keuzevrijheid rondom de werkzaamheden. Ze kunnen zo bijvoorbeeld zelf kiezen welke vloer ze willen; laminaat, vinyl of vloerbedekking. “Je merkt dat het ontzettend gewaardeerd wordt. Ze hebben niet het gevoel dat de renovatie hen ‘door de strot wordt geduwd’, maar dat ze zelf een grote rol hebben in wat er precies gaat gebeuren met ‘hun’ woning. Dat zorgt ervoor dat mensen meewerken en dat is voor ons ook weer fijn omdat het werk simpelweg stagneert op het moment dat iemand weigert mee te werken. Daarom is dat persoonlijke contact ook zo ontzettend belangrijk. Door elke dag vroeg aanwezig te zijn, samen met vakmensen bij bewoners langs te gaan en uit te leggen wat je precies komt doen én waarom, ontstaat er heel veel begrip”, vult Molenwijk aan.

De bewonerscommunicatie wordt door Vivare uitbesteed aan Hagemans. Desondanks zijn bewonersbegeleiders van de corporatie bijvoorbeeld wel aanwezig op het spreekuur. “Daarnaast versturen we alle communicatie vanuit ons gezamenlijk. Zo hebben we naast de informatiebrochure over de werkzaamheden ook een folder gemaakt over de voorbereidingen die de bewoner zelf kan treffen voordat hij naar de logeerwoning gaat. Zo weten bewoners wat hen te wachten staat. In het begin was het lastig om in contact te komen met sommige bewoners en akkoord te krijgen. Daarnaast merkten we dat ze de plannen erg eng en ingrijpend vonden, maar uiteindelijk hebben we toch vrij snel de 70% gehaald. Nu we een tijdje in de wijk aanwezig zijn, merk je dat het contact een stuk makkelijker gaat. Bewoners praten ook met elkaar en delen hun ervaringen over de renovatie en het resultaat ervan, waardoor ook de buren positiever ten opzichte van de aanstaande werkzaamheden staan. Zo merken de bewoners met een nieuw dak, inclusief isolatie, al een enorm verschil in de temperatuur in hun woning en dat praat zich toch rond. Ook mensen die in eerste instantie weerstand boden en niet mee wilden doen, gaan nu toch overstag. Het is heel fijn om die positieve sfeer te merken in de wijk”, aldus Wadsworth.

De werkzaamheden in de wijk zijn afgelopen juni gestart en lopen nog door tot eind 2023. “Om op een leuke manier af te trappen, organiseerden we een projectfestival midden in de wijk. Bewoners konden langskomen voor informatie over de duur van de werkzaamheden, de gebruikte materialen, het bekijken van de modelwoning of gewoon om een praatje te maken. Voor de eerste straat waar we aan de slag gingen, stond een container klaar waar onder andere koelkasten, zandbakken, maar ook kleine spulletjes in verdwenen. Bewoners moeten namelijk hun volledige begane grond leegruimen voordat ze naar de logeerwoning vertrekken. Voor elke straat organiseren we zo’n opruimdag. De grote meubels zoals kasten en banken worden vervolgens per woning opgehaald door een verhuisbedrijf. Dit alles wordt veilig opgeslagen in een loods en weer teruggebracht als de woning klaar is. Bewoners krijgen een vergoeding van € 20 per dag tijdens hun verblijf in de logeerwoning”, vertelt Molenwijk.

Inmiddels is de buitenkant van ongeveer vijftig woningen aangepakt en is Hagemans begin oktober gestart met werkzaamheden binnen in de woning. Projectmanager Jeroen Brinkerink vertelt: “Een van de lessen die we geleerd hebben, is dat er verschillende behoeftes zijn bij bewoners als het gaat om de logeerwoning waar ze tijdens de binnenwerkzaamheden verblijven. In eerste instantie zou Vivare de logeerwoningen voor haar rekening nemen, maar later besloot de corporatie ook dit stuk uit te besteden aan Hagemans. Een flink stukje extra planning, wie gaat er wanneer in en uit de woning? Denk daarbij ook aan werkzaamheden zoals schoonmaken en inrichten van de woningen. Doordat het grote aantal zorgadressen in de wijk, zijn er ook verschillende soorten logeerwoningen nodig. In eerste instantie denk je alleen aan het totaal van tien logeerwoningen dat je nodig hebt, maar nu blijkt dat je bijvoorbeeld zes eengezinswoningen nodig hebt en vier gelijkvloerse bungalowwoningen voor mensen die slecht ter been zijn. We proberen mensen zoveel mogelijk om de hoek van hun woning te huizen. Daarnaast vragen we bewoners zoveel mogelijk om hun sleutel bij ons af te geven. Zowel bij de buiten- als binnenwerkzaamheden wil je niet dat bewoners elke dag naar huis moeten komen om de werklui binnen te laten, dus ook daar ontlasten we ze graag in. Van inmiddels bijna iederen hebben we een sleutel, dat is een mooi teken van vertrouwen.

Ook tijdens de werkzaamheden aan de buitenkant kwam Hagemans voor een aantal uitdagingen te staan. Brinkerink: “Zo moesten alle auto’s weggezet worden in de straat, maar dit bleek lastiger dan gedacht. De wijk ligt dicht bij het centrum, dus mensen parkeren hier graag. In dit geval hebben we veel contact gehad met de gemeente en speelde ook de wijkagent een belangrijke rol. Hij kreeg het voor elkaar om alle auto’s uit de straat te krijgen, iets wat bij ons soms nog wel eens geweigerd werd. Daarnaast hebben we voor alle praktische zaken drie keer per week overleg met alle onderaannemers. Zo kwamen we er al snel achter dat er in sommige gevallen extra ondersteuning nodig is. Zo zijn er best wat bewoners die gebruik maken van een scootmobiel. Tijdens de werkzaamheden is het niet veilig als mensen hiermee door de brandgang rijden waar ook gewerkt wordt of daar hun scootmobiel parkeren. Dus ook bij dit soort zaken wil je snel schakelen en kijken naar een oplossing. Al snel werd er een kleine ‘oprijsteiger’ gebouwd waardoor mensen makkelijk hun woning konden bereiken. Het is heel fijn om korte lijntjes te hebben met alle partijen die betrokken zijn bij dit project en snel te kunnen schakelen indien nodig.” De buitenwerkzaamheden in het Statenkwartier duren naar verwachting nog tot aan de bouwvak van volgend jaar, de binnenwerkzaamheden zullen doorlopen tot eind 2023.