Wat zijn de moeilijkheden van een succesvolle en realistische voortgang van de energietransitie in woonwijken onder een nieuw kabinet. Zo schrijft Henk dat dit nieuwe kabinet aardig wat moeilijkheden met zich mee brengt voor het proces der verduurzaming: een kleinere staatskas en de investering in de te langzaam verduurzamende kernenergie in plaats van investeringen in, zoals hij het benoemt, "werkelijke groene energie".

De fysieke en financiële kosten voor verduurzaming zijn hoog, maar zijn tegelijkertijd ook van groot belang voor de maatschappelijke welvarendheid. Zijn isolatiemaatregelen de oplossing voor een succesvolle energietransitie? Of schuilt een mogelijk antwoord voor deze kwestie in de sociale dimensie zelf? Volgens Suzan is het in acht nemen van de mens, en alles wat daarbij komt kijken in het grotere geheel, absoluut onmisbaar om toe te werken naar een oplossing voor dit vraagstuk. Ze benadrukt de toegevoegde waarde van een samenwerking tussen verschillende domeinen waarin de technische kant, evenals de sociale kant een belangrijke rol spelen.

Aan de hand van correspondentie in de vorm van twee brieven tussen Hoogleraar Woningkwaliteit en Procesinnovatie aan de Technische Universiteit Delft: Henk Visscher en Senior Projectmanager bij de Gemeente Delft: Suzan Mannens, kijkt u in deze editie van de brievenrubriek mee naar hun gedachten omtrent de moeilijkheden van een succesvolle en realistische voortgang van de energietransitie in woonwijken onder een nieuw kabinet.

Hallo Suzan,

Ik vraag mij af hoe het verder zal gaan met de energietransitie in woonwijken onder het nieuwe kabinet-Schoof. Zoals veel van de intenties, ambities en (gebrek aan) concrete plannen is ook de verdere doorvoering van de verduurzaming in de komende jaren nog tamelijk onduidelijk. Op het eerste gezicht lijkt het positief dat de doelen en plannen van het vorige kabinet worden voorgezet en dat bijvoorbeeld de subsidies voor het verduurzamen van woningen blijven bestaan. Tegelijkertijd heeft het kabinet wel minder te besteden en wil bovendien ook nog eens vele miljarden extra inzetten voor de bouw van maar liefst vier nieuwe kerncentrales.

Kernenergie valt tegenwoordig ook onder de ‘groene groei’. Het duurt echter nog decennia voordat dit ook werkelijk energie gaat opleveren. In de tussentijd blijft er minder geld over voor de verder ontwikkeling van werkelijk groene energie in de vorm van wind en zon. En: ofschoon de subsidies voor de isolatie van woningen voorlopig blijven bestaan, zou je er ook voor kunnen kiezen om nog meer en sneller in te zetten, zodat je het isoleren en verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het verminderen van de energievraag kunt realiseren. Daar ligt nog steeds een hele grote uitdaging en... de potentiële positieve maatschappelijke effecten gaan veel verder dan de impact op het klimaat!

Onlangs publiceerden het Centraal Planbureau, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Sociaal en Cultureel Planbureau gezamenlijk het rapport Bredewelvaartsanalyse van woningisolatie (https://www.cpb.nl/bredewelvaartsanalyse-van-woningisolatie). De auteurs concluderen: “Woningisolatie leidt niet alleen tot energiebesparing en CO2-reductie, maar heeft effect op een groot aantal welzijnsaspecten en vraagt arbeidsinzet en investeringen. De kwaliteit van de uitvoering van de isolatiemaatregelen is van belang om alle mogelijke bredewelvaartsbaten van woningisolatie te realiseren.”

Voor de haalbaarheid van de energietransitie is het essentieel dat de energievraag voor de verwarming van gebouwen aanzienlijk wordt gereduceerd, en dus is isoleren echt heel belangrijk. Uit het rapport blijkt - niet verrassend - dat er ook grote uitdagingen zijn: de voordelen worden alleen bereikt als de renovaties ook kwalitatief goed worden uitgevoerd (inclusief goede ventilatie), de kosten zijn hoog zijn en het hele proces arbeidsintensief. Maar de maatschappelijke voordelen zijn groot op gebied van gezond en comfortabel wonen en het realiseren van een beperkte energierekening voor bewoners met energiearmoede. Belangrijke punten voor een gemeente lijkt me!

Geeft dit rapport van de planbureaus nog nieuwe aanknopingspunten voor hoe jullie de woningeigenaren en bewoners zullen benaderen voor de participatie in de energietransitie?

Groet, Henk

Hallo Henk,

Dank je wel voor je brief.

Is het toeval dat je uit alle onderzoeken die er de laatste tijd zijn verschenen, het rapport Bredewelvaartsanalyse van woningisolatie benoemt? Het is namelijk een onderwerp dat mij persoonlijk zeer aanspreekt.

Ik voel mij soms een vreemde eend in de bijt in de wereld van de energietransitie. De energietransitie wordt nog vaak als een technische ontwikkeling gezien, waarbij je resultaten kwantitatief kunt meten. Met mijn achtergrond als maatschappijhistoricus en vele jaren werkervaring in het sociale domein, heb ik minder verstand van techniek. Mij gaat het om de mens en het bredere plaatje. En daar komt brede welvaart om de hoek kijken.

Een voorbeeld: In de aanpak van de energiearmoede gingen in het hele land energiehulpen aan de slag. Ook in Delft. Het hoofddoel van de energiehulp is inwoners helpen energie te besparen. Dit doen zij door tips te geven en kleine energiebesparende maatregelen aan te brengen. Een bijkomend resultaat hiervan is dat bewoners een gevoel van comfort in de woningen ervaren. Ook schimmelproblemen worden aangepakt, dus een gezondheidseffect op lichamelijk niveau. Afgelopen zomer was er in Delft extra aandacht voor koelen en vergroenen, dit draagt bij aan de psychische gezondheid. Geveltuintjes werden samen met bewoners aangelegd, wat de sociale contacten tussen bewoners bevorderd. En signalen over geldproblemen worden, na akkoord van de inwoner, doorgezet naar het sociaal domein. Tenslotte is er nog de link met werkgelegenheid: een deel van de hulpen had een afstand tot de arbeidsmarkt.

In bovenstaande voorbeeld wordt niet doelbewust gestuurd op brede welvaart. We zijn ‘gewoon’ begonnen. De samenwerking met andere domeinen ontstond omdat het handig is om activiteiten te combineren. Ook ontstond het vanuit een drive van betrokkenen om samen op te trekken en een aanbod aan te bieden dat past bij de leefwereld in plaats van de systeemwereld, om er maar eens twee termen in te gooien.

Het is een proces van de lange adem. Het vraagt inventiviteit van de deelnemers, openstaan voor andere domeinen en geen genoegen nemen met een ‘kan niet’.  En dat is niet gemakkelijk in een wereld waarin we beleidsterreinen hebben georganiseerd met ieder eigen vakjargon, doelstellingen en middelen. Maar met uiteindelijk, daar ben ik van overtuigd, zoveel meer voordelen dan als je je alleen maar richt op het besparen van energie.

Ik ben benieuwd of jij ideeën hebt hoe we die gemakkelijker kunnen maken.

Groet, Suzan