Er zijn echter een groot aantal woningen met een groen label (label C of beter), veelal van na 1992 of recent gerenoveerd, met een energetische kwaliteit die veel te goed is voor een nieuwe NOM-jas. Ook deze woningen moeten CO2-neutraal worden en een plaats in de routekaart krijgen. De ‘hoe-vraag’ krijgt erg weinig aandacht, waardoor er geen goede oplossingen uitgewerkt zijn om ook deze woningen op een verantwoorde wijze ‘All-electric’ + CO2-neutraal te maken. Want de energetische kwaliteit van de buitenschil van deze woningen mag dan als redelijk ‘goed’ aangeduid worden, voor elektrificatie / ‘All-electric’ is deze kwaliteit nog steeds zwaar onvoldoende.
In opdracht van KleurrijkWonen heeft Bouwnext in 2017 een studie verricht waarin “goede” groene label woningen naar ZEN-EPV niveau worden gebracht zonder ‘NOM-jas’. Het resultaat van deze studie “van GROEN naar NOM” is niet een ‘methode’ maar een ‘principe’. De uitwerking is gebaseerd op (6) concrete woningen en voor ieder complex en woningtype zal iedere keer weer maatwerk verricht moeten worden. Onderdeel van dat ‘maatwerk’ is een andere manier van denken. Dat vergt van alle partijen veel kennis en inzicht. En niet alleen technische maar vooral ook sociale innovatie!
Het principe uit het rapport “van GROEN naar NOM” kan eenduidig toegelicht worden met twee belangrijke uitgangspunten:
1. Energiebalans: het moet vanaf het eerste initiatief over de energiebalans gaan: de balans tussen ‘energiebehoefte en energieopwekking’. En dus alleen nog maar denken in en communiceren over KWh/m2/jaar. Het gaat dus NIET over energielabels en energie-indexen. Deze aanduidingen zijn eigenlijk ongeschikt als indicatie voor de energetische kwaliteit van de woning. Ze zeggen namelijk niets over de energiebehoefte of warmtevraag en daardoor zijn ze ongeschikt om beleidsuitgangspunten en business-cases voor CO2-neutraliteit / BENG te onderbouwen. Als voorbeeld: een vrijstaande woning met gelijk energielabel heeft veel meer energieverlies dan een ‘rijtjeswoning’.
2. Reductie energiebehoefte: het denken vanuit het ‘reduceren van de energiebehoefte of warmtevraag’ is cruciaal. Bij alle oplossingen - of het nu ‘all-electric’, warmtenet of ‘groengas’ is – zal de warmtevraag substantieel gereduceerd moeten worden. Bij elektrificatie is dat belangrijker dan bij warmtenetten of groengas. Maar de belangrijkste doelstelling van woningcorporaties is en blijft betaalbaarheid! Dus in alle gevallen geldt: ‘reductie, reductie, reductie’! En daarbij gaat het - zoals iedereen inmiddels weet - over buitenschil-isolatie en kierdichting, maar ook over balansventilatie met WTW.
Wanneer de energiebalans en de energiebehoefte in KWh/m2/jaar de basis vormen voor de routekaart en het verduurzamingsbeleid impliceert dat, dat er tegelijkertijd een andere rekensystematiek gehanteerd moet worden. Met de ‘NzEB’-berekening kan nauwkeurig vooraf in de ontwerpfase de energiebehoefte en opwekking uitgerekend worden. De EPC/EPA-W rekensystematiek geeft geen inzicht in de energiebalans en leidt tot dimensieloze energielabels. Eigenlijk ongeschikt dus maar deze berekening is verplicht om het energetisch ontwerp na realisatie te toetsen.
Uit het rapport ‘van GROEN naar NOM’ kan geconcludeerd worden dat er een alternatief is voor de ‘NOM-jas’. Door optimaal te isoleren in de bestaande schil EN maximale kierdichting, balansventilatie met WTW, lucht- waterwarmtepomp en PV panelen toe te passen kan de energiebehoefte worden gereduceerd van 125-150-175 KWh/m2/jr naar 25-50-75 KWh/m2 /jr. Het gaat hierbij dus wel om woningen met een label A of B en woningen met label C van na 1992. Het blijkt dus mogelijk om de warmtevraag substantieel te reduceren zonder vervanging van de complete buitenschil. De resterende warmtevraag is zeer beperkt waardoor verantwoord uitgegaan kan worden van een ‘all-electric’, en dus CO2-neutrale, situatie in 2050. En daarbij liggen de investeringen fors lager dan bij de ‘NOM-jas’ aanpak.
De studie bevestigt voor KleurrijkWonen dat de gedane investeringen van de afgelopen jaren in de buitenschil dus zeker niet voor niks zijn geweest. Afgezien van het feit dat onze huurders al geruime tijd profiteren van hun geïsoleerde woning, vormt een woningvoorraad met 85% groene label woningen juist een van de ankerpunten voor de eigen routekaart CO2-neutraal 2050 van KleurrijkWonen. Misschien dat we andere corporaties hiermee helpen om een breder inzicht te vergaren voor hun eigen routekaart.
Reacties
Thieu Platenburg - Toevast BV 05 augustus 2018 21:11
Goed stuk Niek en zoals jij al weet zijn we hier volop aan op het inzetten. Elk specifiek project maar weer met de talloze mogelijkheden die ons op dit moment geboden worden om woningen en/of appartementen CO2 neutraal te maken. Na de vakantie gaan we gezamenlijk daar zeker weer concrete (doen) stappen in maken. Groet Thieu
Walter de Vette - Mitros 03 augustus 2018 15:11
Ha Niek, Bovenstaande gedachte is grotendeels ook de onze/mijne, dus wat dat betreft super dat je dit breed communiceert. Maakt weer eens extra duidelijk dat we soms hetzelfde denken en willen, maar het alleen (nog) niet van elkaar weten! Eea past denk ik naadloos in onze komende Duurzaamheid Challenge. We spreken elkaar! Walter de Vette, Mitros, Utrecht.
Dick Treur - Bouwkostenadviesbureau Treur BV 18 mei 2018 12:16
In verband met een omvangrijk object zou ik graag informatie krijgen voor een totale gevelrenovatie met documentatie, details horizontaal als ook verticaal. Het betreft een serviceflat van 12 woonlagen met 69-appartementen. Buitenspouwbladen van gemetselde baksteen welke we willen laten vervallen en een complete goed geïsoleerde buiten spouw aanbrengen. Is er documentatie via mailing te verkrijgen? Dan hou ik mij aanbevolen. Ik hoor graag van u. mijn telefoonnummer: 06 53547078
Ted van der Netten van Stigt - De Vree en Sliepen BV 17 mei 2018 19:14
Beste Niek, Wat mij betreft een prima visie op de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad! Wat ik nog mis is een visie over de CO2 die de verduurzamingslag zelf veroorzaakt, oftewel de uitstoot van de aanbieders in de keten die dit voor jullie gaan realiseren. #veelkmkostenookveelCO2 Vr gr Ted
Mark Sprenkels - Breman Woningbeheer 17 mei 2018 10:24
Beste Niek, Compliment voor je column, net als je eerdere column weer inhoudelijk een schot in roos en daagt uit om over door te denken. Is het rapport wat je beschrijft vrij toegankelijk? De stappen die worden omschreven om de energiebehoefte te reduceren, zouden m.i. ook uitstekend kunnen passen binnen de natuurlijke vervangingsmomenten gekoppeld aan de MJOP. Hiermee bereiken we dat de investering wordt verspreidt over een langere tijd, blijft de impact voor de huurder en verhuurder beperkt en lopen de aanpassingen mee met de nieuwste ontwikkelingen. Terwijl het nu nog niet geheel duidelijk is welke techniek straks wordt gebruikt voor de laatste stap richting CO2 neutraal in 2050, kunnen we nu wel alvast geleidelijk daarop voorbereiden. Duurzame warmtenetten, duurzaam opgewekte stroom (binnen het perceel), groen gas of groen opgewekte waterstofgas, we weten nu nog niet waaruit de woning straks zijn CO2 neutrale energie krijgt. Als we de woningen de aankomende decennia geleidelijk klaar maken, zijn we nu al aan het reduceren en geven we de energie opwekkers en netwerkbeheerders de benodigde tijd om de energievoorziening CO2 arm te maken. Wellicht een overweging waard ten opzichte van een grootschalige directe, ingrijpende en kostbare aanpak naar direct een CO2 neutrale woning nu. Waarbij deze woning een aanzienlijk deel van het energieverbruik onttrekt uit een CO2 producerende energiecentrale. Ik zie je volgende column met belangstelling tegemoet. Vriendelijke groet Mark Sprenkels