Iedereen begrijpt inmiddels wel de positie van de eindgebruiker, de noodzaak tot verminderen van materiaal- en energiegebruik en CO2-uitstoot, het belang van circulaire economische principes en de vermindering van de focus op vastgoed als louter financieel product. Gebouwen zijn er immers voor gebruikers en niet andersom. En van die gebouwen zijn er op dit moment in Nederland veel. Zo veel, dat een serieuze leegstand de leefbaarheid bedreigt. Die lege gebouwen vertegenwoordigen over het algemeen ook weinig financiële waarde meer.

Wel bieden ze kansen voor hergebruik. Omdat afboeken inmiddels een geaccepteerd verschijnsel is, wordt transformatie naar nieuwe functies steeds kansrijker. Kijkt u eens naar de nieuwste lichting inzendingen voor de NRP Gulden Feniks. Behalve de boekwaarde van leegstaande gebouwen zijn er nog talloze andere financiële prikkels die hergebruik in de weg staan. Eén daarvan is dat bij renovatie en transformatie de arbeidskosten van de bouwinspanningen verhoudingsgewijs zwaarder wegen dan bij nieuwbouw. Omdat bij aanpassing van bestaande gebouwen toch vaak maatwerk nodig is (inspanningen als Stroomversnelling ten spijt), blijft die arbeidscomponent groot.

Op weg naar een circulaire economie – waarbij we zo veel mogelijk hergebruiken – is het van het grootste belang om die financiële prikkels om te buigen. Zodat hergebruik vanzelfsprekend wordt. Welke radicale ideeën zouden helpen om die circulaire economie en het hergebruik van gebouwen te stimuleren? Een heel interessante is volgens mij het idee om het belastingstelsel te herzien, met als focus ‘belast grondstoffen, niet arbeid’. De vier grote fiscale adviesbureaus, PwC, EY, Deloitte en KPMG, presenteerden eind vorig jaar hun rapport* hierover aan vertegenwoordigers van de Europese Commissie, het internationale bedrijfsleven en het ministerie van Infrastructuur & Milieu. De basis voor het huidige belastingstelsel stamt uit een tijd met overvloed aan grondstoffen en een laag consumptieniveau. Volstrekt verouderde uitgangspunten. Nu weet iedereen dat onze grondstoffen eindig zijn, gezien het tempo waarin we ze gebruiken. Volgens de Europese Commissie waren in 2010 al 35 essentiële grondstoffen en metalen schaars.

Ondertussen maakt de hoge belasting op arbeid het onaantrekkelijk om bestaande goederen en gebouwen voor nieuw gebruik geschikt te maken. Dat is immers arbeidsintensief en hieraan worden ten opzichte van geheel nieuwe producten minder goedkope grondstoffen gebruikt. De lage belasting op grondstoffen leidt daarom tot vervuiling en verspilling, terwijl de hoge belasting op arbeid hergebruik remt. Door arbeid laag en grondstoffen hoog te belasten, kunnen zowel duurzaamheid als werkgelegenheid stevig worden gestimuleerd. Dat is een belangrijke stap op weg naar een circulaire economie, waarin zo veel mogelijk wordt hergebruikt. Zoals gebouwen, maar ook materialen en bouwdelen die vrijkomen door sloop.  Dat is een interessant perspectief voor de sector.

Medeoprichter en communicatieadviseur NRP

* Broekhuizen, K., Big Four: belast grondstoffen, niet arbeid, fd.nl, 27 november 2014