Op een moment dat Nederland, en de bouw in het bijzonder, een stevige crisis kent, is het moeilijk te denken aan een toekomst. Laat staan aan een toekomst in de bouw of aan bouwen in de toekomst. Toch geeft het verleden enig gevoel voor de richting die het op zal gaan. Dat heeft te maken met de betekenis van ‘wat niet kan worden gemist’.

Met werken wordt geld verdiend. Terugkijkend in de geschiedenis zijn door mechanisatie en industrialisatie beroepen verdwenen die saai, vies, gevaarlijk, nutteloos of zinloos waren. Denk aan de rijtuigschilder, de stoker, de geurwerker, de klompenmaker. Toch zijn er ook beroepen gebleven, zoals in de bouw het metsel-, voeg- en timmervak. Nieuwe technologieën en andere producten uit de toeleverende industrie in de bouw hebben weliswaar invloed op de beroepsinhoud, maar het vakmanschap zelf blijft onverminderd noodzakelijk.

Met werken worden materialen toegepast. Door nieuwe wetenschappelijke inzichten verdwenen materialen die vies, gevaarlijk of ronduit schadelijk voor de gezondheid bleken. Wie herinnert zich niet de asbestpanelen, gecreosoteerde palen of loodwit? Keramische materialen, maar ook bijvoorbeeld hout bleven buiten deze categorie. Het zijn duurzame materialen, onverminderd de zoektocht naar nieuwe materialen die dat eveneens zijn. Het zal een vruchteloze zoektocht blijken.

Met werken worden gebouwen neergezet. De behoefte aan stevige gebouwen die bescherming bieden, waarde behouden en lang blijven staan, zal blijven. Hoewel de invulling van de behoefte onder invloed van technische en functionele wensen zal veranderen, zal de behoefte zelf blijven. Juist hier geldt dat van uitstel geen afstel komt.

Wat zegt dit over de toekomst van en voor de bouw? Eind 2012 staat de bouw aan de vooravond van een grote uitdaging die op alle gebieden tot ingrijpende veranderingen zal noodzaken. Op korte termijn zal dat niet leiden tot nieuwe en fundamentele ontwikkelingen. Op de lange termijn daarentegen zal de combinatie van onder meer nieuwe verwerkingstechnologieën, andere gebouweisen en onontkoombare vernieuwingen in het bouwproces, de bouwsector weer helpen opkrabbelen. Dan zal de sector weer doen waar het goed in is: bouwen. Omdat bouwen niet kan worden gemist. Gevreesd mag worden dat veler oordeel over de politiek anders zal uitvallen.