Mijn naam is Toine Bartelet en ik ben bestuurslid bij SAMEEN (SAMen Eigen ENergie), een coöperatie opgezet door studenten met als doelstelling een bijdrage te kunnen leveren aan de transitie naar een duurzame decentrale energievoorziening. Daarnaast werk ik mee aan de opkomst van lokale energiecoöperaties in Nederland. Zodoende kwam ik in aanraking met de wereld van energie­le­ve­ran­ciers. In 2012 heb ik meegewerkt aan een pilot van een energiecoöperatie met als doel: energie leveren aan leden met een geheel eigen en transparant product. Onderdeel van die transparantie is het vergelijken van het eigen product met energiecontracten bij de andere leveranciers. Een heuse jungle, zo bleek!

Als gevolg van de liberalisering van de energiemarkt in 2004, werd het voor consumenten mo­ge­lijk om zelf een leverancier te kiezen. Dat heeft geleid tot meer concurrentie en prijs­da­lin­gen. Maar vandaag de dag zijn er zoveel leveranciers met verschillende contracten op de markt, dat de consument door de bomen het bos niet meer ziet. Veel leveranciers maken op allerlei manieren misbruik van deze verwarring bij de consument.

Zoals we weten komen energieleveranciers al jarenlang met discutabele praktijken in het nieuws. Alles omwille “het gevecht om de klant”. En hoe zit het dan met de spelregels? Hoe kan het dat in een land met zo veel media de energieleveranciers nog steeds met deze praktijken wegkomen?

Leveranciers gaan tot of net over het randje. Ze gaan vaak door tot ze worden teruggefloten door de overheid (NMa). Consumentenprogramma’s als ‘Kassa’ beginnen gelukkig steeds meer aandacht te geven aan bijvoorbeeld misleidende aanbiedingen van energieleveranciers. En al deze acties komen tot stand doordat het maar om één ding gaat: zo veel mogelijk klanten! Hierbij worden zonder schroom dingen véél mooier weergegeven dan ze daadwerkelijk zijn. Een van de meest typerende gevallen vind ik altijd het ‘succes’ van de ‘weggeefacties’.

Neem de ‘gratis’ iPad/notebook-actie van Oxxio. Bij deze actie sluit u een overeenkomst af voor groene stroom en gas, en kunt u vervolgens kiezen voor een gratis tablet of notebook (met een maximale waarde van € 599). Hier tegenover staat echter dat u vastzit aan een leveringscontract voor 3,5 jaar waarbij u per jaar € 260 méér betaalt dan bij een vergelijkbaar contract zónder iPad bij dezelfde leverancier Oxxio. U betaalt over 3,5 jaar dus meer dan € 900 voor uw ‘gratis’ notebook of tablet. Dit komt neer op een aankoop met een consumptief krediet van 46% rente per jaar. Tel uit uw ‘winst’! (Bron: www.oxxio.nl, prijzen op 28 juni 2013)

Zelfs de consumenten die niet met dit soort weggeefacties meedoen kunnen niet altijd voorkomen dat ze de dupe worden van het beleid van de energieleveranciers. Zo betalen de meeste klanten in Nederland een veel te hoog maandelijks voorschotbedrag. Aan het eind van het jaar krijgen deze klanten een flink bedrag terug van de leveranciers. Dit is echter een simpele psychologische truc. “Ik heb dit jaar nog € 300 teruggekregen, dus mijn contract zal wel goed zitten,” is een vaak gehoorde reactie. Niet wetende dat de energieleverancier op deze manier over zijn hele klantenbestand een enorme hoeveelheid rentekosten bespaart die het anders wellicht duur zou moeten financieren. Rentebesparing over de rug van de consument.

En dan zijn er ook nog de 1-jaars stuntcontracten van verschillende leveranciers. Na afloop van deze contracten wordt u in de meeste gevallen zonder boodschap automatisch overgezet naar een veel hoger tarief. Dit zogenaamde ‘slaperstarief’ geeft de leveranciers vervolgens weer financiële ruimte om nieuwe klanten te lokken met een stuntcontract. Helaas zit deze markt nog zo in elkaar dat de trouwe klant wordt afgeroomd. Zo kan het verschil bij Greenchoice tussen een trouwe slapende en een nieuwe ‘stuntcontract’ klant oplopen tot wel € 300 voor een gemiddeld huishouden.

Het kan en moet dus beter. Maar hoe gaan we dit voor elkaar krijgen? Wachten op regulaties vanuit de NMa zal alleen maar tot nieuwe ‘creativiteit’ leiden bij de leveranciers. In mijn ogen zal er weinig veranderen als wij als consumenten niet mondiger worden en samen het slechte gedrag van energiebedrijven zullen gaan bestraffen. De consument krijgt door de technologische en maatschappelijke ontwikkelingen meer macht. Maar het vraagt wel een gezamenlijke inspanning om hier gebruik van te maken. Met behulp van nieuwe media (Twitter, Facebook, e.d.) kan de consument zijn ervaringen, zowel positief als negatief, snel en effectief delen met de rest van het land. Hier wil ik als kritisch consument en met SAMEEN graag een steentje aan bijdragen.