Sinds een aantal jaar hou ik een inventarisatie bij van ervaren knelpunten in wet- en regelgeving die lokale duurzame energieproductie kan belemmeren. Dat is inmiddels een hele lijst geworden. Een aantal knelpunten gaat over de wijze waarop de huidige elektriciteitssector is gereguleerd. De meest genoemde belemmering is saldering. Salderen van energiebelasting en btw van eigen opwek die niet achter de eigen meter plaatsvindt, wordt door de fiscus niet toegestaan. Overigens wordt de energie in de praktijk wel al gesaldeerd door sommige leveranciers. Dat mag ook volgens de wet, maar de energiebelasting en btw moeten wel betaald worden. Het meest voor de hand ligt het om fiscale behandeling van zelflevering gelijk te trekken voor afnemers die wel achter de meter kunnen opwekken en afnemers die dit niet kunnen. Daardoor zou de huidige rechtsongelijkheid tussen bewoneres met en bewoners zonder eigen dak kunnen worden weggenomen.

Een andere belemmering is gelegen in het vergunningenstelsel. Voor het leveren aan kleinverbruikers is een leveringsvergunning vereist. Dat moet kleinverbruikers beschermen tegen eventueel onoirbare handelspraktijken van leveranciers. Het betekent ook dat een afnemer niet zo maar aan de buren kan leveren. Hier doet zich de paradox voor dat de wettelijke bescherming van kleinverbruikers tevens de vrijheid van diezelfde kleinverbruiker beperkt. Een wettelijke uitzondering, of een verlicht regime, voor kleinschalige levering op lokaal niveau ligt voor de hand. Zodat bijvoorbeeld een lokaal bedrijf kan worden opgezet om energie te leveren aan een paar honderd gezinnen.

De wet stelt ook bepaalde eisen aan producenten, zonder rekening te houden met de aard of grootte van de producent. Dat betekent dat ten aanzien van de boekhouding bepaalde eisen worden gesteld. Deze eisen zijn voor kleine producenten in de praktijk onwerkbaar.

Het huidige regulerende kader bevat verder ook geen mogelijkheid voor netwerktarieven die flexibel zijn op uur- of dagbasis. Dat staat de ontwikkeling van meer intelligente netten in de weg. In een smart grid zou een hoger netwerktarief bij dreigende overbelasting van het midden- en hoogspanningsnet een prikkel kunnen zijn om gedistribueerd opgewekte elektriciteit lokaal te verbruiken. Doordat in de huidige systematiek netwerktarieven op jaarbasis worden vastgesteld is het niet mogelijk om tussen kleinverbruikers te differentiëren op basis van opwekcapaciteit of flexibele elektriciteitsafname. De wetgeving zou daarom flexibele netwerktarieven mogelijk moeten maken zodat regionale of landelijke netbeheerders een smart grid kunnen aansturen.

Lokale opwek is flexibeler, volatieler en variabeler dan centrale opwek. Lokale energiebedrijven moeten zelf kunnen kiezen hoe ze opwek, levering en transport willen organiseren, inclusief de mogelijkheid van meerdere leveranciers op een aansluiting en eigen beheer van netten. Netbeheerders kunnen worden gevraagd om mee te werken, net als leveranciers voor de back-up. Lokale energiebedrijven moeten dus de regie krijgen en netbeheerders en leveranciers kunnen betrekken in een faciliterende rol om lokale plannen uit te voeren. Dit betekent dat de mogelijkheid tot het inrichten van verticaal geintegreerde energiebedrijven en beheer van private of gesloten netten met kleinverbruikers in de wet zou moeten worden opgenomen. Dit lijkt in te gaan tegen de weg van splitsing van productie, transport en distributie die de afgelopen jaren is ingezet, maar doet juist recht aan de vrijheid van eindgebruikers om de lokale energievoorziening zelf te kunnen organiseren.