We lezen het steeds vaker. Ook niet zo gek als we kijken naar alle actuele gevolgen van klimaatverandering, de vele bosbranden, overstromingen en droogte wereldwijd. Het is tijd voor actie! Maar lopen we daarmee niet juist in de val van de menselijke maat?
Ik mis daarin toch nog iets, namelijk de menselijke maat. Iedereen moet mee in deze transitie naar een fossiel vrije maatschappij. Hoe krijgen we iedereen zo ver en in de stand van meedoen? Dat vraagt mijns inziens om een sociale benadering. Hoe werken we met minder gefortuneerde bewoners aan duurzame wijken? Hoe ontwikkelen we democratische besluitvormingsprocessen die recht doen aan deze ingrijpende opgave? Hoe zorgen we voor een rechtvaardige verdeling van de kosten van deze transitie en hoe voorkomen we energie-armoede?
Steeds meer burgers en ondernemers die dat kunnen nemen zelf het initiatief voor het gezamenlijk opzetten van nieuwe commons en lokale coöperaties rondom energie/voedsel/zorg waarin, naast het economisch rendement, sociale en ecologische doelstellingen voorop staan. Het gevaar op een tweedeling ligt hiermee echter op de loer.
Nu kan een rechtspopulist als Wilders roepen dat vooral Henk en Ingrid opdraaien voor de klimaatkosten en dat we daarom direct moeten stoppen met dit soort onzinnige maatregelen.
Het duurzaamheidsvraagstuk is makkelijk te polariseren door verschillende politieke partijen, want vooralsnog blijft een groene levensstijl voorbehouden aan een bevoorrechte klasse. Hoe realiseren we een rechtvaardige en inclusieve energietransitie? Het grote gevaar is nu dat er gescheiden werelden ontstaan. Een ‘groene klasse’ tegenover een ‘grijze klasse’, waarbij ecologische en economische ongelijkheid eerder hand in hand lijken te gaan, omdat de laatste niet meeprofiteren. Als we de kosten en baten eerlijker zouden verdelen neem je het verkapte klimaatscepticisme en rechtspopulisme wind uit de zeilen. Energietransitie is een collectief vraagstuk dat vraagt om collectieve oplossingen.
Energiedemocratie is een verdergaande uitwerking van dit concept. Energiedemocratie is next level. In dit model komt energie in publieke handen, in collectief eigendom en beheer door burgers en lokale bedrijven, of in mengvormen daarvan, zoals energiecoöperaties/collectieven of zogeheten publiek-civiele samenwerkingen. En het gaat over de hele keten: productie en distributie van energie, infrastructuur, netwerk, financiën, technologie en kennis. Winst maken kan, maar staat niet centraal – zelfbeschikking, gedeeld eigendom, publieke waarden en gemeenschappelijk beheer wel.
Deze energiedemocratie is eerst en vooral een uitdaging voor het dominante mens- en maatschappijbeeld in het huidige samenlevingsmodel, en voor de bijna exclusieve visie gebaseerd op de tweedeling tussen markt en staat. De nieuwe commons rondom energie, zorg en wonen nodigen politieke en sociale bewegingen en markt- en overheidsspelers uit om te evolueren van een binair wereldbeeld naar een triarchisch wereldbeeld, waarin problemen en oplossingen gezien worden als een specifieke verbondenheid van markt, overheid én commons. In plaats van overheids- of marktgestuurd en -beheerd, in plaats van publiek-private partnerships, moeten we dus ook kijken naar publiek-sociale partnerships (i.e. public-commons partnerships), en publiek-sociale-private partnerships.
Reacties