Verschillende regio’s zijn de afgelopen periode druk bezig geweest hun regionale energiestrategie op te stellen met als doel om in 2050 energieneutraal te kunnen zijn. Om deze doelstelling te halen blijkt uit de doorrekening dat er zowel ingezet moet worden op het stimuleren van meer decentrale projecten, als het realiseren van centrale grote energieprojecten, denk aan windturbineparken en geothermie. Zonder elkaar lijkt de doelstelling te ambitieus. Nu de strategieën in de afrondende fase zitten begint eigenlijk past écht de grote uitdaging. Hoe gaan we dit in de praktijk realiseren?

Dat stakeholdergroepen uit de regio betrokken zijn bij de totstandkoming zal namelijk nog niet betekenen dat het een kwestie van uitrollen wordt. Om het succesvol in de praktijk te kunnen brengen, willen wij graag het concept van regionale energiekringen met elk een eigen energiemakelaar lanceren. Deze oplossing komt voort uit drie constateringen bij het opstellen van een Regionale Energiestrategie. 

Allereerst gaat het realiseren van grote, meer top-down ingestoken, energieprojecten op land moeizaam. Veel projecten stranden op een gebrek aan draagvlak. Lokale partijen voelen zich geen mede-eigenaar van de grote projecten waar ze mee belast worden. Laat staan van de energieopgave. Uit recent onderzoek blijkt dat voor 98% van de bewoners en professionals het klimaat nog geen topurgentie heeft. Een uitkomst die we niet kunnen negeren. Daarnaast is er gelukkig wel een groep die zich betrokken voelt en vanuit bottom-up de schouders onder de energietransitie zet. Bijvoorbeeld door lokale duurzaamheidsinitiatieven te initiëren. Na veel van deze mensen gesproken te hebben, blijkt echter dat ze met ongelofelijk veel vragen en onduidelijkheden zitten die het realiseren van hun initiatief of idee niet ten goede komt. Dit gaat veelal over subsidies, wet & regelgeving, projectsupport en het vinden van een netwerk van potentiele samenwerkingspartners en ervaringsdeskundigen. Als laatste bleek tijdens het opstellen van strategieën dat 2050 veel te ver weg is. Natuurlijk ligt daar de stip op de horizon, maar voor deelnemers was het praktisch onhaalbaar om vanuit dat perspectief te beredeneren. Het bleef erg hangen in het ‘hier en nu’ en werd 2050 veelal benaderd vanuit de wereld zoals we die nu kennen. Er was behoefte om het tastbaar en concreet te maken en dichterbij te halen.

De verdeling van een gebied in energiekringen staat los van gemeentegrenzen. Het gaat bijvoorbeeld op basis van het opwekkingspotentieel van energiebronnen en de ligging van stedelijk en niet stedelijk gebied. Elke energiekring heeft een eigen energieschakelaar die verantwoordelijk is voor de kring. Deze energieschakelaar is een cruciale factor in het geheel. De schakelaar dient allereerst voor decentrale initiatieven als katalysator. Zo is hij het aanspreekpunt voor lokale duurzame initiatieven, projectideeën, vragen over wet & regelgeving en subsidies. Ook kan de schakelaar door zijn kennis van de kring gemakkelijk het ontstaan van nieuwe netwerken en samenwerkingsverbanden stimuleren. Tevens is de Schakelaar de persoon die voor decentrale partijen de brug vormt naar een de gemeente, regio, Omgevingsdienst of andere centrale(re) partijen.

Ook bij grote (centrale) energieprojecten heeft de schakelaar een belangrijke functie. Door zijn kennis van het gebied kunnen gemakkelijk en efficiënt belangrijke partijen en personen geïdentificeerd worden. Die vervolgens kunnen participeren in het co-creatieve projectproces en bijvoorbeeld de vertegenwoordiging vormen van stakeholdergroepen. Daarnaast is de schakelaar op de hoogte van belangen, doelstellingen en opvattingen van partijen die zich in de kring bevinden. Wij zien ook een belangrijke rol weggelegd in het enthousiasmeren en bewust maken van de 98%. Een essentiële groep die we echt aan boord moeten krijgen willen we de transitie kunnen versnellen. Door zijn lokale kennis is de schakelaar uitstekend in staat campagnes op te zetten die aansluiten bij de behoefte van de kring.

Tussen schakelaars is intensief contact. Zowel voor kringoverstijgende projecten als voor lokale initiatieven. Voor lokale initiatieven bewerkstelligt de schakelaar dat het wiel niet steeds opnieuw uitgevonden hoeft te worden. Iets wat we nu wel vaak zien gebeuren. De schakelaar is op de hoogte wat in andere kringen speelt en legt waar mogelijk verbindingen van (lerende) netwerken, samenwerkingsverbanden en met ervaringsdeskundigen. Ook ondersteund op deze wijze de schakelaar het opschalen van initiatieven.

Deze beschrijving van energiekringen en de energieschakelaar is een eerste aanzet om de praktische handvatten te ontwikkelen om de regionale energiestrategieën in de praktijk te kunnen brengen. Je bent van harte uitgenodigd om hierover mee te denken. Wie zou de energieschakelaar bijvoorbeeld kunnen zijn?

Deze blog heb ik samen met Arian van Rijssen van Publieke Versnellers geschreven.