Ik zat mij continu af te vragen waarom EZ nou zo graag wil dat hun plannen niet naar buiten komen. Dit is toch de Nederlandse overheid, niet de Cubaanse? Waarom zou je als overheid zo'n merkwaardige, riskante eis stellen tijdens nota bene een inspraaksessie?

En toen, in een onbekommerd moment van de presentatie, liet EZ terloops vallen dat lokale energie geen factor is bij het behalen van de doelstelling voor 16 procent duurzame energie in 2020. Met andere woorden, de zaal was gevuld met mensen en initiatieven die verder geen impact vertegenwoordigen, volgens EZ.

Kortom, een wetgevingstraject, inspraaksessies, geheimhoudingsverzoek en druk op de ketel, allemaal voor iets dat irrelevant wordt geacht. Noem mij maar naïef, maar ik vind dat opvallend. Het wordt nog opvallender als je bedenkt dat precies op dit moment in de SER aan een groot energieakkoord wordt gewerkt dat wanneer het slaagt, allesbepalend zal zijn voor de energiehervormingen die Nederland tot 2020 zal doorvoeren. Waarom zou je dan nu snel nog even een mini-akkoordje er doorheen proberen te jassen?

Om dat antwoord te vinden wil ik het even over de inhoud van het voorstel hebben, omdat dat wellicht duidelijk maakt waarom EZ zo’n haast heeft en niet wil dat we het verder vertellen. Twee dingen zijn daarbij cruciaal en verraden mogelijk de motieven:

1.      Verlaging energiebelasting op zelflevering EZ stelt voor om de belasting op zelf of samen opgewekte energie iets te verlagen en zo dus gunstiger te behandelen. Daarbij wordt geheel voorbij gegaan aan de nog volop lopende discussie dat je over eigen stroom gewoon helemaal geen belasting kunt heffen. Energiebelasting wordt geheven over ‘levering’ en als één partij zowel opwekt als afneemt, dan is er geen sprake van levering. Als je zelf die beroemde tomaten kweekt en vervolgens ook weer op eet, zit er ook geen belasting tussen. Gelukkig maar. EZ weet dat diverse partijen dit technische argument van ‘geen levering’ aanwenden. Door nu akkoord te gaan met een laag belastingtarief op zelflevering laten we dus een zeer fundamenteel principe los: wat je zelf maakt en zelf gebruikt is gewoon onbelast. Het voorstel van EZ vormt daarmee (als ‘t er door zou komen) zeer belangrijke, schadelijke jurisprudentie voor alle nieuwe energiemodellen die we nog gaan bedenken met z’n allen.  Ik begin die haast al een beetje te snappen.

2.      Geografische begrenzing Een ander belangrijk fundamenteel punt dat EZ in haar voorstel introduceert is onderscheid tussen ‘decentrale energie’ en ‘lokale energie’. EZ erkent weliswaar dat al die zogenaamd ‘irrelevante’ lokale initiatieven met elkaar moeten kunnen samenwerken. En dat energie die binnen een coöperatie wordt opgewekt onder gunstige voorwaarden ook weer binnen die coöperatie moet kunnen worden gebruikt. “Maar het kan natuurlijk niet zo zijn dat heel Nederland energie met elkaar deelt.” Daar zitten volgens de ambtenaren van Economische Zaken nu eenmaal grenzen aan.Maar welke grenzen zijn dat dan? Hoe bepaal je die? EZ vertelde in een deelsessie dat misschien wel tien manieren van grensbepaling de revue gepasseerd zijn. Daarmee is meteen de armoede van de uiteindelijke keuze wel verklaard: postcodes. Dat samenwerken met energie is allemaal wel leuk, maar niet verder dan de volgende postcode. Tja, dat is vragen om ellende. In het eigen voorbeeld dat EZ toonde, was meteen al pijnlijk zichtbaar dat het dan voor kan komen dat je in sommige gevallen wel samen mag werken met iemand 30 kilometer verderop, maar dat iemand 10 kilometer verderop buiten de grens valt. Postcodes zijn nu eenmaal gemaakt voor handige postroutes, niet voor energiesamenwerkingen. Het enige argument voor een postcodebegrenzing was volgens EZ het feit dat de Belastingdienst met alle andere afbakeningssystemen administratief  niet overweg kon. Wat een armoe.De rechtsongelijkheid die hieruit volgt zal diverse rechtszaken tot gevolg hebben. Maar dat is niet het ergste. Veel erger is dat een fantastisch populair initiatief als de Windcentrale hiermee wordt gepasseerd terwijl daar is gebleken dat het een enorme aanjager kan zijn voor de verduurzaming van Nederland. Daarvoor is participatie en investering door burgers cruciaal en de Windcentrale is een bewezen kaskraker. Helaas valt die wel net buiten de volgende postcode, erg jammer.

Het gaat niet om lokaal in geografische zin, maar om betrokkenheid. Dichtbij betekent hier dichtbij je hart en ziel. Nabijheid is dus geen postcode maar een emotionele binding. Dat is waarom energiecoöperaties zo krachtig zijn en dat is waarom ze een gigantische bijdrage kunnen leveren aan het halen van de duurzame doelstellingen voor 2020. Alle mensen die een zonnepaneel willen delen op het dak van de school verderop, of die mensen die een stukje van hun eigen windmolen hebben kunnen kopen, al die mensen zijn in één klap part of the solution geworden! Niet alleen die zelf opgewekte kilowattuurtjes tellen daarbij mee, maar vooral ook de bewustwording en commitment aan het energievraagstuk. Energie zit bij die mensen voor in hun hoofd en dat maakt dat ze zuiniger met hun energie omspringen, meer zullen besparen en zelfs een zuinigere auto kopen als het zo ver is. Echt, mensen die zelf opwekken zijn de beste bespaarders! Als je zelf iets maakt, ga je er zuiniger mee om.

Ik vind dat EZ een gigantische vergissing begaat door bottom-up energie als irrelevant te bestempelen. Dan ga je volledig voorbij aan de kracht en energie van de mens.

Maar nog veel kwalijker vind ik de overduidelijke tactiek om snel een ogenschijnlijk sympathiek wetje er doorheen te drukken. Dit vermoeden werd bevestigd toen ik uit de wandelgangen van het SER-akkoord vernam dat EZ daar duidelijk te kennen heeft gegeven dat over dit plan niet onderhandeld gaat worden.

Noem mij een doemdenker, een zeur, een fanaat. Maar als u mij niet gelooft, geloof dan Herman Wijffels. Die twitterde op 5 februari: “Is EZ met nieuwe en overhaaste wetgeving decentrale energie aan t frustreren en het SER traject de pas aan het afsnijden? Lijkt er wel op.”

Dit is geen sympathieke eerste stap naar een hervorming van ons energiestelsel. Het is het paard van Troje dat echte energie-hervormingen voor vele jaren zal vertragen. Ik hoop dat het bestuur van eDecentraal daarom kritischer wordt in haar lobbyrol, want de huidige gezellige samenwerking met EZ leidt tot geen enkele verbetering voor haar leden.