Bij een bijeenkomst die door de Rijksdienst Cultureel Erfgoed werd georganiseerd over cultureel erfgoed en publieksparticipatie, heb ik niet alleen geleerd over dit onderwerp maar ook over de manier waarop je hier kennis over uitwisselt. In tegenstelling tot de meeste bijeenkomsten waren hier geen lezing of sprekers op het podium waar een debat mee gevoerd zou worden. Het is dan meestal onduidelijk of ze onderling debatteren of dat er nog een rol voor de zaal is weggelegd, is mijn ervaring. Nee, bij deze bijeenkomst werd een Socratisch Dialoog gevoerd. Socrates (469-399 v. Chr.) was een klassiek Griekse filosoof. Ondanks het feit dat hij geen geschriften naliet, wordt hij beschouwd als een van de stichters van de westerse filosofie. ‘Ken u zelf’ was zijn Leitmotiv. Zijn uitgangspunt was “Ik weet dat ik niets weet”. Vervolgens werkte hij volgens de inductieve methode van redeneren. Vanuit een verzameling details naar het geheel, door toetsing van vele individuele inzichten naar een algemene waarheid toe werken. Naar zijn mening verraden overtuigingskracht en welsprekendheid slechts een gebrek aan inzicht in de waarheid. Het ultieme voorbeeld van zijn werkwijze vond plaats tijdens zijn proces (om het niet eren van de goden en zijn slechte invloed op de jeugd). Hij ging een dialoog aan met de jury en aanklagers volgens zijn eigen dialectische methode. Vrijwel alle juryleden stonden aan het begin van het proces vijandig tegenover hem. Hij dreef hen echter zo in het nauw dat zij aan het einde van de dialoog niet anders konden dan de onjuistheid van de aanklacht erkennen. Het heeft hem overigens niet gered, de gifbeker werd zijn straf.

Hoe werkt zijn methode? Het doel is vrije ruimte te creëren om onszelf en elkaar te onderzoeken. In die ruimte kunnen we beter begrijpen wat achter de vraag of probleem zit en vervolgens zijn we beter in staat de vraag te beantwoorden wanneer het in specifieke situaties zich voordoet. Stel een groep van ongeveer tien mensen voor. Iemand brengt een probleemstelling in en geeft wat achtergrondinformatie mee. De groep mag vervolgens alleen informatieve (niet oordelende) vragen stellen. Dus ook geen inleiding bij je vragen waar al een mening in is verpakt. En geen discussie voeren. Probeer het maar eens, je zult merken dat we hier heel weinig ervaring in hebben. Denk maar even terug aan die debatten waarbij er ruimte wordt gegeven aan de zaal voor vragen en er dan meestal iemand eerst komt met een (uitgebreide) mening en veelal niet aan een vraag toekomt. Dat gebeurt hier dus niet. Iedereen krijgt een gelijke kans en komt aan bod met een vraag. In een tweede ronde wordt in een korte pauze alle deelnemers gevraagd om met een eigen oplossing te komen voor het probleem. Vervolgens wordt dit in de groep gebracht, een voor een. Ook hier dezelfde regels: iedereen kan informatieve vragen stellen. Aan het einde is het woord aan de persoon die het probleem heeft ingebracht. Hij geeft terug wat hij heeft opgehaald.

Wat levert dit nu meer op dan bijvoorbeeld een debat? Rust, respect, de inbreng van velen en veel meer diepgang.

We hebben de traditie om aan het einde van het jaar weer goede voornemens te bedenken die we dan in het nieuwe jaar moeten uitvoeren. Ik wil mijzelf meer Socrates cadeau geven. Maar ik gun het jullie ook van harte. Dus wees niet verbaasd als zijn naam voorbij komt in een van de komende Renda Events.