Door het faillissement zijn enkele tientallen lokale duurzame energie-initiatieven die gebruik maakten van de diensten en vergunningen van Trianel Energie BV in een onzekere situatie gebracht. Dit heeft een behoorlijke deuk in het vertrouwen van de klanten van deze veelal jonge lokale initiatieven tot gevolg. Een lokaal collectief en ‘energie in eigen hand’ leek aantrekkelijk, maar levering door de grote leveranciers lijkt in het licht van leveringszekerheid zo gek nog niet.

De eerste lokale energie-initiatieven waren productiecoöperaties, die de productie uit meestal windenergie aan een van de bestaande energieleveranciers verkopen. Die leveranciers dragen dan de zogenaamde programmaverantwoordelijkheid, die nodig is om de balans van ons elektriciteitsnet te waarborgen. Elektriciteit wordt immers niet opgeslagen. Dit vergt de nodige flexibiliteit van het productievermogen door de fluctuaties van de vraag en de door de opkomst van energie uit wind en zon ontstane fluctuaties van het aanbod. De flexibiliteit van het productievermogen wordt met name door centrale elektriciteitscentrales verzorgd.

De laatste jaren zijn er ook inkoopcoöperaties ontstaan die lokaal leden werven die stroom afnemen van meestal groene energieleveranciers. De leverancier betaalt een vergoeding aan de coöperatie voor het aanbrengen van klanten. De juridische verantwoordelijkheid voor de levering blijft bij de leverancier liggen. Dat is de klanten volstrekt duidelijk.

Vanwege de wens van lokale initiatieven om als energieleverancier de boer op te gaan, bood Trianel flexibele arrangementen aan, inclusief zogenaamde white label-constructies. Die maken het in feite mogelijk voor een lokaal initiatief om energieleveranciertje te spelen zonder dit in juridische zin daadwerkelijk te zijn. Het zou me niets verbazen als de klanten van white labels vaak geen idee hebben door wie ze eigenlijk de energie geleverd krijgen. Dat is ook juist de bedoeling van white labels net als de huismerken in de supermarkten.

De NMa zal zich gaan afvragen of white label-constructies in energieland wel wenselijk zijn. Dat lijkt me een goede zaak. Ons huidige energiestelsel gaat uit van leveringszekerheid en betrouwbaarheid. Leveringszekerheid is geborgd door de wettelijke vangnetconstructie zodat een faillissement van een leverancier niet tot onmiddellijke beëindiging van de energielevering leidt. De klant zal wel een andere leverancier moeten kiezen. Soms zal een coöperatie dat namens haar leden doen.

Trianel was kennelijk op een dusdanig dunne financiële basis gebouwd dat financiële problemen bij een enkele afnemer tot ineenstorting van het kaartenhuis heeft geleid. Dat is op zich opmerkelijk omdat Trianel schermde met grote publieke (Duitse) aandeelhouders. Dat is dus een schijnzekerheid gebleken. De borging van betrouwbaarheid van de leveranciers moet nog eens kritisch tegen het daglicht worden gehouden.

Beperk energiecoöperaties tot productie of klantenbundeling en laat levering over aan partijen die dat technisch en financieel ook daadwerkelijk aan kunnen. Bij de vergunningverlening ten behoeve van nieuwe toetreders zal daar ook rekening mee gehouden moeten worden. White label-constructies kunnen waarschijnlijk op verscherpt toezicht van de NMa rekenen.

Om aan de wens van lokale initiatieven tegemoet te komen om energieproductie en levering aan kleinverbruikers mogelijk te maken, is een fundamentele herziening van de energiewetgeving en aanpassing van de energievoorziening zelf nodig. Flexibiliteit van vraag en aanbod is alleen mogelijk als de netten intelligent zijn, zaken als netbeheer, programmaverantwoordelijkheid en balancering op decentraal niveau mogelijk zijn geworden en switchen van leverancier op elk gewenst moment kan. Tot die tijd geldt het devies: schoenmaker blijf bij je leest.