Een ander voorbeeld. Een verlengstuk van de Rijksoverheid wil tienduizend woningen energieneutraal maken. Hoe dat eruit ziet en hoe het moet is al bekend, nu nog mensen warm krijgen om het uit te gaan voeren. Onder het mom van ‘denk mee, draag ideeën aan en – vooral – gegadigden uit je buurt’ worden lokale initiatiefnemers op het gebied van lokale duurzame energie uitgenodigd. Die initiatiefnemers krijgen betaald om mee te doen. Heel mooi natuurlijk, maar uiteindelijk blijkt dat "wij" worden ingeschakeld als verkapte vertegenwoordigers: een aanbreng-‘fee’ voor iedere woning die ingebracht wordt om het op een allang bedachte manier uit te voeren.

De vele initiatieven van inwoners, dagelijks komen er nieuwe bij, ontstaan uit angst, bezorgdheid of boosheid op de op geld in plaats van kwaliteit gerichte grote bedrijven.

‘Wij’ zitten niet verlegen om extra werk, maar daar de grote partijen het nalaten, nemen we noodgedwongen het heft in eigen hand: om lokaal en duurzaam energie op te wekken, om zorg veilig te stellen voor ouderen, om de buurt leefbaar te houden, om kinderdagverblijven open te houden of voor lokale, veilige en duurzame voedselproductie.

Bij participatie gaat het om samen nadenken en samen werken aan verbetering van onze leefomgeving en onze economie. Inwoners ‘te werk stellen’ onder het mom van participatie is ongepast. En uiteraard gedoemd om te mislukken. We zijn gekke Henkie niet. Een idee uitvoeren van een ander, op de voorwaarden van een ander en binnen de planning van een ander is geen participatie, dat is werk.

Hoe werkt participatie dan wel? Een tip voor overheid en bedrijven: wees oprecht geïnteresseerd in wat inwoners en consumenten belangrijk vinden. Vertaal dat eerst – samen! – naar kwaliteits- en gebruikswensen. Bedenk samen een oplossing. Pas je beleid of strategie aan. Stel geld – door diezelfde inwoners/consumenten opgebracht via belastingen of via bestedingen – beschikbaar en doe het zelf, daar word je tenslotte voor betaald, of stel geld en middelen beschikbaar aan inwoners/ondernemers om het gezamenlijk ontwikkelde plan te realiseren. En herinner je aan het feit dat je zelf ook inwoner, buurtbewoner en consument bent.

Nog een voorbeeld. Onze gemeente wordt de slimste gemeente van Europa. Dat heeft de overheid met een paar grote bedrijven bedacht en er zijn miljoenen aan Europese gelden voor binnengehaald. Op voorwaarde dat de burger meedoet. Het geld werd het eerste jaar besteed aan het opzetten van een organisatie die voornamelijk buiten onze gemeente werkt, voor het inrichten van een – gewenst? – clubhuis. En de rest van het geld is gereserveerd voor de bedrijven die de oplossingen al hebben: de oplossingen voor de vragen van de mensen die nog ‘betrokken’ moeten worden. Hoe worden nu de behoeftes van lokale ondernemers, scholen, overheid en de bewoners bepaald? En waar is geld voor een fatsoenlijk traject begroot?

En dan zijn er nog meer voorbeelden. Een project in onze provincie, waar een adviesbureau bijna onder geheimhoudingsplicht vroeg om niet aan de opgetrommelde burgers te laten weten dat de provincie de afzender was van alle informatie. Daar trapten we ook niet in.

Of een ander Europees project in onze gemeente. Uit een tussenrapportage: “Tot nu toe treedt de gemeente op als trekker van het proces en is het een proeftuin voor het Europese project. De ambitie is dat de lokale partijen het gebiedsmanagement van de gemeente overnemen.” Ja, er is maandenlang allemaal kennis uitgewisseld met andere mensen uit Europa. En nu… of de lokale partijen aan het werk willen gaan. Nee, ook hier trappen we niet in. 

Talrijke voorbeelden geven de welwillendheid aan van mensen die de participatiesamenleving willen benutten voor hun eigen hogere doel. Maar zo werkt het niet. Voor een participatiesamenleving heb je mensen nodig die willen deelnemen. En deelnemen aan een idee dat door iemand anders al helemaal is uitgewerkt, is gewoon werk.

Layana Mokoginta en Pauline Westendorp