Jeroen den Uyl schreef een boek met de ondertitel ‘Afscheid van een dikke overheid en een dikke markt’. Het gaat om de ‘powerswitch naar een vitale samenleving’. En wat een mooie gedachte is dat. Het boek eindigt met de woorden dat geen enkele partij macht wil afstaan. Dat is de praktijk.

De markt en de overheid groeien uit hun jas. Ze worden letterlijk steeds dikker. Dat speelt ook bij de energietransitie. Er zijn dit jaar vele afdelingen bij overheidsinstellingen bijgekomen, betaald uit vernieuwingsgelden. En de rest van de innovatiegelden wordt gebruikt voor aanbestedingen, waardoor bestaande marktpartijen ook dikker worden. Voor nieuwe partijen op de markt is een aanbesteding een brug te ver. Ons kleinbedrijf Oranje Energie heeft dit aan den lijve ondervonden. We hebben kinderlijk eenvoudige regels over het hoofd gezien. Niet omdat we niet heel erg ons best deden, maar omdat het niet ons dagelijks werk is. We vertellen er graag een andere keer meer over. Maar dat is hier niet mijn punt.

Het punt is dat we allemaal willen. De directeur van Artis, de leeuwen en de lammetjes. We doen enorm ons best. We werken allemaal heel erg hard, veel te hard. Om transities te laten slagen. Om de kracht te krijgen in mensen die echt vernieuwen. Maar die mensen werken niet bij de overheid of marktpartijen. Daar werken mensen die graag winnen. En die mensen willen nu winnen in de overgang naar een nieuwe samenleving. En als je alleen wil winnen, dan lukt dat. Maar het is alleen geen wedstrijd. Het gaat om het doel. En het doel is de baas. En dat betekent het loslaten van die heerlijke macht en die bekende structuur, om het doel te bereiken.

In deze fase van de energietransitie lukt het nog niet de lammetjes op te laten groeien tot een volwassen kudde, die zichzelf beschermt. De leeuwen zitten er nog tussen in. Zodra een aanbesteding voor status, mandaat en geld voor vernieuwing naar buiten komt, duiken de leeuwen er bovenop. Zij zeggen dat ze gelijkwaardig willen samenwerken met de lammetjes. En de lammetjes denken, wat een eer. En dan eten de leeuwen de lammetjes op.

Pauline Westendorp is mede-initiatiefnemer van 02025, Oranje Energie en de Nationale en Amsterdamse Energiecommissies