Organisatieadviseurs uit het hele land deden zich tegoed aan het energieontbijt van 02025 in Amsterdam op 18 oktober 2018. De adviesbranche buigt zich al een tijd over het 'wicked problem' van de energietransitie. Toch maar even opgezocht wat dat betekent ?Een 'wicked problem' is een kwaadaardig of heilloos probleem. Bronnen op het internet melden ook dat "klimaatverandering een 'super wicked problem' is, want de partijen die de oplossing zoeken, veroorzaken ook het probleem." Elders op het internet wordt als wicked bestempeld "problemen of kansen die zo complex en diffuus zijn dat ze moeilijk zijn op te lossen of te realiseren en zelfs onoplosbaar lijken." Het klinkt tamelijk onheilspellend allemaal. Laten we ons maar verre van alles wat met klimaat en energie te maken heeft houden, lijkt het.

In de laatste definitie zit gelukkig wel ruimte in de woorden ‘problemen of kansen’. Want een beetje mogelijkheidsdenker ziet de energietransitie als een enorme kans op een maatschappelijke transitie met alleen maar voordelen. Uiteindelijk ervaren we ons leven als het paradijs. De overgang naar schone energie behandelen als een ‘wicked problem’ of als een enorme kans? De berichten in de media over het concept-klimaatakkoord zijn grotendeels negatief. De burger moet meedoen, verleid worden en bovendien alles betalen. Het is allemaal kommer en kwel en zwaar, zwaar, zwaar.

Moet iedereen meedoen of is het een redelijk geruisloze transitie? Kost het ons allemaal geld of levert de investering banen, schone lucht, comfort en ouderwetse samenhorigheid? Moet 100% van de mensen mee of doet eigenlijk maar 10% mee, die met elkaar beslissen welke technische, financiële en organisatorische oplossing voor huurcomplexen en Verenigingen van Eigenaren wordt toegepast? En hoeft de rest alleen aan de zijlijn te staan - en vooral niet in de weg te lopen? Over enkele jaren weten we of de realiteitsdenkers “200.000 woningen per jaar is erg veel” of de mogelijkheidsdenkers “we worden wereldkampioen energietransitie” het bij het rechte eind hadden.

Eén probleem bestond nog, tot voorkort, een organisatorisch issue. We misten mensen die in hun eigen wijk, bedrijventerrein of woonblok aan de slag gingen. De handjes die het bijna voor niets doen, omdat ze het wereldenergievraagstuk willen oplossen, die wapperen al, maar deze handjes kunnen het niet alleen. Nu zijn er wel mensen die hun bureau in het formele netwerk van grote bedrijven of overheid willen verlaten en mee willen komen werken om schone energie in gebouwen te realiseren, project voor project. Maar, deze mensen krijgen nu gewoon te veel beloningen om dat schip achter zich te laten. Een groot dilemma. Het gat is te groot. Als voorbeeld: de jaarbegroting van 25 mensen die 2 tot 50 uur per week werken bij de organisatie 02025 is even groot als het salaris van een manager van een middelgrote organisatie.

Slechts een enkeling -vaak al met wat schapen op het droge- overbrugt deze kloof, neemt ontslag en begint gewoon voor een beperkte vergoeding te werken in het veld met de vernieuwers, die aan de slag gaan nog voor een nieuwe business -of liever value- case is uitgewerkt. Oei, een ‘wicked problem’. En juist Shell heeft -op inspiratie van Google- het antwoord. Een aantal werknemers van Shell mag 20% van de week elders werken, half door Shell betaald en half door de werknemer. En dat is de oplossing van de puzzel. Mensen die werken in het formele netwerk, niet allemaal maar vooral vernieuwers, gaan een dag in de week meedraaien in wijken in Nederland. En zo zorgen we voor een energiecommissie per woonwijk, bedrijventerrein of mengvorm van deze twee. Die de ervaringen van mensen uit de buurt combineren met ervaringen uit het formele netwerk. Zo simpel dat we het over het hoofd zagen. Met dank aan Shell. Weg ‘wicked problem’, we zijn aan de slag!

Pauline Westendorp