In de luwte van de Bouwbeurs organiseerden we, in samenwerking met partner Fakro, op 5 februari een evenement in het Jongerius Kantoor in Utrecht. We verdiepten ons in de rol van de leverancier, circulariteit en data.
Evamarije Smit trapte de ochtend af en nodigde Bart Peters, commercieel directeur van Fakro Nederland, vervolgens uit op het podium. Peters vertelde kort over het project Jouw Thuis, een pilot van corporatie Portaal waarbij bewoners zelf mogen kiezen welke verbeteringen ze willen aanbrengen in hun woning. In de pilot gaat ook de traditionele rol van opdrachtgever en opdrachtnemer op de schop. Er is gekozen om direct met leveranciers van bouwproducten te werken, zonder aannemer. Dit zorgt voor kortere lijntjes én een groter verantwoordelijkheidsgevoel bij de leverancier. “De klant staat echt centraal, dus we kunnen het ons niet meer veroorloven om alleen ons product aan te bieden en de bewoner het verder zelf uit te laten zoeken. We zijn van A tot Z verantwoordelijk. In het begin was dat wel even wennen.”
Peters besloot de ervaring van ‘Jouw Thuis’ verder uit te werken en ontwikkelde de FAKRO Life Cycle Service. Hierbij zorgt het bedrijf voor de demontage van de oude dakramen, die vervolgens gerecycled worden tot nieuwe dakramen. Ook komt er een meerjaren onderhoudsplan voor de nieuwgeplaatste dakramen.
Waar komt de ondernemersdrive van Peters vandaan? “Mijn vader had vroeger een eigen schoenenwinkel. In mijn jeugd heb ik ook de teloorgang van deze bedrijfstak meegemaakt. Van de grote fabrieken bleef uiteindelijk niets over. Ik denk dat ik hierdoor ook wel heb meegekregen dat je vooral niet achterover moet gaan leunen. Ook niet in goede tijden!”
Dat circulariteit een belangrijk thema is, weet ook Hans Korbee. Hij is expert Duurzaam Bouwen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. “Bij de Transitieagenda is de bouw aangewezen als prioriteitssector. Er gebeurt namelijk ontzettend veel.” Maar wat verstaan we nu onder circulariteit? In de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie wordt de volgende definitie geformuleerd:
De Circulaire Bouweconomie betekent bouwen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder:
op een wijze die economisch verantwoord is en bijdraagt aan welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later.
Volgens Korbee zijn er drie fases te onderscheiden in de weg naar een circulaire economie. “Je kunt het zien als de beklimming van de Mount Everest. Tot 2023 zijn we onderweg naar het basiskamp, als we dat ingericht hebben gaan we richting halverwege de top. Hier zijn we in 2030. En als we in 2050 volledig circulair zijn hebben we de top bereikt.” Er is dus nog een flinke weg te gaan. Te starten richting 2023 met onder andere het creëren van kennis en bewustwording, én beleid-, wet- en regelgeving die niet knelt, maar stimuleert. Korbee sluit af met de opmerking dat alle gebouwen zonder groen label aangepakt moeten worden, maar liefst wel op een natuurlijk moment.
Na dit inspirerende verhaal is het de beurt aan Peter Pronk, eigenaar van Fortierra. Een partij die gegevens verzamelt en informatie levert die in de huidige vastgoedsector ten onrechte niet gebruikt wordt. Inzicht in data van het woningbezit moet zorgen voor een goede besluitvorming door bijvoorbeeld woningcorporaties. “Beslissingen worden vaak genomen op basis van verouderde informatie. Zo was er bijvoorbeeld bij het bouwen van een duurzame wijk geen rekening gehouden met de geluidsoverlast die een nieuwe randweg met zich meebracht. Ook de fijnstof die hierbij vrijkwam en de bijbehorende gezondheidsrisico’s waren niet meegenomen.”
“Door data te verzamelen kun je ervoor zorgen dat dit voorkomen wordt. Zo hebben we bijvoorbeeld voor een andere wijk inzichtelijk gemaakt welke daken plat zijn en welke schuin. Vervolgens hebben we gekeken naar de effectiviteit van de zonnepanelen op deze daken. Hieruit bleek dat 50% van de panelen niet maximaal zouden kunnen produceren. Met behulp van deze informatie kan een woningcorporatie beslissen om al dan niet zonnepanelen te plaatsen, en zo ja waar. Maar ook simpele gegevens, zoals het bezit per woningcorporatie, kan handige data opleveren voor bijvoorbeeld gemeenten. Met behulp van alle verzamelde data kan op deze manier een soort consumentendossier ontstaan, met onder andere een materialenpaspoort en beheer- en onderhoudsschema’s’. En met deze, gevalideerde, informatie kunnen zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers uiteindelijk betere beslissingen maken over de aanpak van woningen.
Wie we in dit geheel vooral niet mogen vergeten is de bewoner. Daarom vertelt Magdalena Sobczyk, bewoner van een huurwoning in Eindhoven, over de renovatie die haar woning laatst heeft ondergaan. “Ik was heel blij. Ik hou van koken en wilde graag mijn keuken aan laten passen. Maar volgens de aannemer kon dit niet omdat de keuken nog geen 10 jaar oud was. Wat een teleurstelling!” Zo waren er meerdere ‘communicatieproblemen’ tussen Magdalena en de aannemer. “Na vier maanden voelde het minder als mijn huis. Ik ben niet de eigenaar van deze woning, maar ik wil me wel eigenaar voelen.” Vanuit het publiek wordt geopperd om de basiszaken op te nemen in de renovatie, maar extra aanpassingen door bewoners zelf te laten doen. Dit geeft huurders ook vertrouwen om van hun woning echt een eigen plek te maken.
Tot slot voerde Roel Lichtenberg van ‘BLAUW people driven architecture’ de aanwezigen figuurlijk en later ook letterlijk langs de kleurrijke geschiedenis van Kantoor Jongerius, het gebouw achter Villa Jongerius, en haar gebruikers. Jan Jongerius werd officieel Forddealer in 1925 en bouwde zijn bedrijf in korte tijd uit tot grootste Forddealer van Nederland. Hij liet een kantoor en villa bouwen in een expressieve art deco stijl, zeer bijzonder voor zijn tijd. “Het pand is van cultuurhistorische waarde, als voorbeeld van een 'selfmade' onderneming in de in ontwikkeling zijnde auto-industrie in de jaren 30. Deze waarde uit zich in de unieke en excentrieke vormgeving van het complex en de herkenbaarheid van de familie Jongerius in relatie met de auto-industrie.” Zodoende werd het kantoor een rijksmonument. Tussen 2010 en 2012 werd het complex onder handen genomen en inmiddels is het een van de 16 landelijke voorbeelden van een rijksmonument dat duurzaam gerestaureerd is. Het belang van de restauratie en herbestemming van het totale Jongerius complex wordt extra onderstreept door de strategische ligging en alle toekomstige ontwikkelingen in de directe omgeving.
Roel Lichtenberg vertelt over de renovatie van Kantoor Jongerius.
Na een enerverende ochtend was het 's middags tijd voor de jaarlijkse Renda Denktank. We trapten af met een verhaal van Angelique Bellemakers, districtmanager Strijp bij Woonbedrijf. "Duurzaamheid is niet echt mijn ding", begint Bellemakers. "Ik reis bijvoorbeeld veel met de auto en doe niet aan afvalscheiding. Ik merk dat ik het zelf moeilijk vind om duurzaamheid toe te passen. Hoe kunnen we onze huurders hier dan op een goede manier in meenemen?" Van denken naar doen blijkt dus nog een hele opgave.
De kloof tussen mens en techniek blijft volgens Bellemakers ook nog steeds een probleem. "Nog steeds zijn er verhalen van bewoners die de stekker van hun zonnepanelen uittrekken omdat ze last hebben van een zoemend geluid en vervolgens niet in de gaten hebben dat de panelen niet meer werken. Ook bij installaties weten bewoners niet welk systeem ze gaan krijgen. Er wordt hen iets opgelegd en daar moeten ze het mee doen. Kortom, we zijn nog steeds niet echt in gesprek met mensen."
In een nieuw pilotproject bouwt Woonbedrijf 20 circulaire woningen. Hierbij laten ze bewoners meedenken over wat voor oplossingen er in de woning komen en delen bewoners ook hun woonervaringen. Naast de bewoners wordt de hele keten vroeg meegenomen in het proces. "Samen kijken we hoe we van deze pilot kunnen leren. In hoeverre wijkt de aanpak af van de normale procedure? En moeten we dan het bouwbesluit aanpassen? Dat zijn vragen waar we ons mee bezig houden."
Vervolgens was het tijd om in kleine groepen te brainstormen. De aanwezige partners konden aansluiten bij de volgende thema's: bewonerscommunicatie, energietransitie in de wijk, circulariteit, gezonde woning, en samenwerking. In een getrapte brainstorm bedachten de groepen in de eerste ronde een aantal concrete ideeën om binnen dit thema mee aan de slag te gaan. In de tweede ronde werd er feedback gegeven op deze ideeën. Per thema kwamen de groepen tot de volgende bevindingen:
Circulariteit:
- Wat kan circulariteit betekenen voor de bewoner?
- Hoe maak je het meetbaar en moet je het eigenlijk wel meetbaar willen maken?
- Wat zijn concrete praktijkvoorbeelden en welke lering kun je daaruit trekken?
Samenwerking:
- Hoe kun je samenwerking analyseren en vervolgens verder brengen vanuit de hele keten gezien? Hoe zorg je ervoor dat projectbelang boven eigenbelang gaat?
- Hoe krijg je de juiste partijen uit de keten op het juiste moment aan tafel?
Gezond wonen:
- Wat verstaan we onder gezondheid? Wanneer is een woning nu precies gezond? De kennis hierover in de bouwsector is nog beperkt.
- Er is een verschil tussen wat gezond is en wat comfortabel. Hoe dicht je deze kloof?
Bewonerscommunicatie:
- Hoe maken we bewoners bewust over de voordelen van verduurzaming?
- Hoe manage je verwachtingen van verschillende bewoners en corporaties? Waarop differentieer je?
- Hoe vinden we de win-win situatie tussen de belangen van bewoners en experts?
Energietransitie in de wijk:
- Waar hebben we het precies over? Vanuit welke invalshoeken kun je kijken naar energietransitie in de wijk? Denk aan techniek, verdienmodellen en het sociale vraagstuk
- Hoe breng je stakEholders, zoals corporatie, gemeente, energieleveranciers en bewoners bij elkaar? Wat is de kennis en het belang per stakeholder?
- Wat zijn concrete praktijkvoorbeelden en welke lering kun je daaruit trekken?
Op basis van al deze ideeën gaat Renda aan de slag met de verschillende thema's. Dit gaan we doen aan de hand van kennistafels. Dit zijn kleinschalige bijeenkomsten waarin groepjes experts specifiek op thema bij elkaar komen en niet alleen kennis delen, maar ook ontwikkelen. Hierbij wordt dus echt een verdiepingsslag gemaakt. De bovengenoemde ideeën worden verder uitgewerkt tot bijvoorbeeld een pilotproject of een inhoudelijk artikel. Heb je interesse om aan een van deze kennistafels deel te nemen? Neem dan contact met ons op via renda@aeneas.nl.
Reacties