De verduurzaming van de gebouwde omgeving en de energietransitie is een enorme opgave die iedereen raakt. Particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de overheid maken in dit transitie proces allemaal andere keuzes wat kan leiden tot onzekerheid en verzet. Daarom is het belangrijk dat er wordt samengewerkt aan deze opgave en dat er een vorm van wijkgerichte regie komt zodat alle inwoners in beweging komen. Om dit te bereiken zijn er verschillende strategische aanpakken mogelijk.

Ten eerste kan de overheid zich richten op de markt waarbij partijen worden uitgedaagd om innovaties te ontwikkelen en deze op te schalen. Dit doet de overheid bijvoorbeeld door het inzetten van subsidies en programma’s. Ook kan de overheid zich richten op de burger-consument als centrale speler in de transitie. Dit wordt in de wetenschappelijke literatuur de sociale praktijkbenadering genoemd. Hierbij wordt ingezet op het beinvloeden van bewonersgedrag. Het bewonersgedrag wordt vooral bepaald door de materiële omgeving en de sociale structuur  en veel minder door individuele voorkeuren. Transities moeten daarom gericht zijn op het doorbreken van routines en op het veranderen van het normale consumptiegedrag.

Tenslotte kan er gekozen worden voor een top-down systematische aanpak. Dit wordt in de literatuur transitiemanagement  genoemd. Hierbij wordt ingezet op het vormen van een netwerk met voorlopers dat gezamenlijk een toekomstvisie beschrijft die als een lange-termijn-oriëntatie dient. De bekende stip op de horizon. In ons huidige systeem is dat de welbekende doelstelling van een CO2-neutrale omgeving in 2050. Vervolgens worden er transitiepaden bepaald (zoals het transitiepad gebouwde omgeving). Deze transitiepaden worden verder vormgegeven met transitie-experimenten zoals bijvoorbeeld het PAW (Programma Aardgasvrije Wijken). Deze experimenten kunnen vervolgens worden verdiept, verbreed of opgeschaald. De laatste stap in deze systematische aanpak is een reflectie van de resultaten wat weer kan leiden tot het bijstellen van de visie.

Woningcorporaties kunnen hun invloed uitoefenen langs alle transitiepaden, want in feite opereert een woningcorporatie op de scheidslijn tussen publiek en privaat (semioverheid). Een woningstichting kan de markt bevragen en uitdagen om nieuwe innovatieve oplossingen te ontwikkelen. De organisatie kan helpen om deze op te schalen door bijvoorbeeld vraagbundeling waardoor er voldoende schaal ontstaat voor bedrijven om te investeren. Ook voor de sociale praktijkbenadering die zicht richt op burgers zijn woningcorporaties een belangrijke speler omdat een corporatie inzicht heeft in de opbouw van wijken op zowel sociaal als fysiek gebied. Deze kennis is onmisbaar wanneer er een  beweging wordt gestart of om te signaleren waar de behoefte aan verandering het grootst is.

Het belangrijkste is dat er wordt samengewerkt door de overheid en de woningcorporaties. Op deze manier maak je de meeste impact op een wijk. De overheid (gemeentes) zullen zich wel anders moeten opstellen: dat betekent dat ze minder sturend en meer faciliterend te werk moeten gaan.

Een goed voorbeeld hiervoor is de samenwerking tussen de gemeente ’s-Hertogenbosch en woonstichting JOOST. In de wijk Hondsberg te Rosmalen is in 2023 de wijkverduurzaming gezamenlijk aangepakt wat ertoe heeft geleid dat zowel huurders als particuliere woningbezitters konden deelnemen aan de verduurzaming van de woningen. Het project is geïnitieerd door woonstichting JOOST. Zij hebben de gemeente ’s-Hertogenbosch vroeg betrokken bij het project. Ze vonden elkaar in de gezamenlijke ambitie van het wegwerken van de EFG-labels. De gemeente stelde subsidie beschikbaar die gebruikt is voor advisering en begeleiding van de groep particulieren. Woonstichting JOOST zorgde voor het aantrekken van de juiste partijen.

Er is gekozen voor een samenwerking met adviesbureau Groene Groei. Zij zijn gespecialiseerd in het begeleiden van particulieren bij verduurzaming. Vervolgens organiseerden JOOST en de gemeente ’s-Hertogenbosch een aantal informatieavonden waarbij de samenwerking en kansen goed zijn toegelicht. Voor particulieren was het bijvoorbeeld gunstig dat ze mee konden liften op de generieke ontheffing voor de Wet natuurbeheer die woonstichting JOOST heeft zodat ze niet zelf flora- en fauna-onderzoek hoefden te doen. Ook was er al veel duidelijk over de technische staat van de woningen en de meest optimale isolatie-aanpak. Dit alles maakt de uitleg en het gesprek makkelijker.