Lokale opwek, de doorbraak van nieuwe technologieën en veranderend gedrag van consumenten zetten de energie­wereld op zijn kop, aldus het FD. Gertjan Lankhorst van Gasterra heeft het over een systeemsprong die niemand verwachtte: “Windenergie gaat volgens plan, maar vooral zonne-energie gaat veel harder dan we hadden gedacht.”

Hier spreken geen idealisten, maar polderboekhouders die gedreven worden door een aandeelhouderswaarde in euro’s. De idealisten zagen dit de vorige eeuw al aan­ko­men, sterker nog: zij hebben hier zelf hard aan gewerkt.

Voor ons land is de polder heel belangrijk. De polder is al eeuwenlang onze proeve van kunde: ‘De Nederlanders maken land van water’. Ook kloppen onze politici en lobbyisten zich op de borst vanwege het ‘Nederlandse poldermodel’. Maar langzamerhand begint die polder trekjes te vertonen van drijfzand en een moeras.

Het gepolder rondom het ‘Energieakkoord’ toont het ware gezicht van die roemruchte polder: leegzuigen en droogleggen. Heel lang praten, ‘burgerinitiatieven’ betrekken maar dan wel via één zelf opgerichte spreekbuis.

“Jullie praten nu mee,” wordt ons toegeroepen, “Gefeliciteerd”, “We nemen jullie toch serieus, jullie zijn een heel belangrijke partij!” Ons ego gestreeld en onze uitgangspunten in slaap gesust. Een slaperige polder, die blij is met elke kruimel die wordt toegeworpen, “Iets is beter dan niets” en “stapje voor stapje” komen we verder.

En dat is nu juist die enorme adder die in die polder is verstopt: de ‘burgerinitiatieven’ – die van nature veel slagvaardiger, daadkrachtiger en wendbaarder zijn dan ‘de grote jongens’ –laten hun het tempo opdringen van de laatsten. Energietransitie, natúúrlijk – maar niet nu. We moeten eerst nog… kolencentrales afbouwen, de verkiezingen winnen, ons begrotingstekort terugdringen, regels van tien jaar geleden eindelijk gaan uitvoeren; excuses, excuses, excuses.

En als je dat niet begrijpt, “dan ben je natuurlijk een heel betrokken burger, maar wel een idealist, geen professional, je moet begrijpen dat het allemaal niet zo snel kan” en wordt er weer een nieuw breed overleg georganiseerd, waar niet echt geluisterd wordt naar wat we echt willen. Er wordt wel gehoord wat we zeggen, maar het wordt al jaren als onbespreekbaar bestempeld.

Maar dat is niet eens wat ons enorm verontrust, ook niet dat ‘men’ ons wegzet als ‘idealist’. Kunnen we hebben, zijn we gewend, we begrijpen de angst, zijn we professioneel genoeg voor. En we lachen een beetje om de naïviteit van de ‘grote jongens’ – klimaatafspraken maken en dan op een termijn die je zelf het beste uitkomt. Alsof er een afspraak te maken valt met het klimaat. Aandoenlijk. Als dat professioneel is, dan zijn wij graag idealisten.

Wat ons écht verontrust, is dat die ‘professionals’ die ons voor idealisten ‘uitmaken’, blijkbaar zelf geen idealen hebben. Blijkbaar zelf geen burgers zijn… Wij denken dat de energietransitie in Nederland enorm versneld wordt als de idealisten binnen de gevestigde orde opstaan. Dus, professionele idealisten aller grote energiejongens, sta op, laat zien wat we kunnen en overtuig jullie managers, bestuur, directie, raad van toezicht, commissarissen én aandeelhouders dat varen op de wind van gisteren geen goede strategie – en dus niet professioneel – is. We maken een systeemsprong: are you in, or are you out?!

M.m.v. Layana Mokoginta en Marion Bloem