Hoe maken we samen de gebouwde omgeving energieneutraal? En hoe past dit in de afspraak uit het ‘Energieakkoord’ dat woningcorporaties hun bezit in 2020 naar gemiddeld energielabel B moeten brengen. Hierbij een verslag van een “worstelpartij met energie”. Het gaat over de formulering van nieuw energiebeleid voor KleurrijkWonen. Over hoe we het doel “energie-neutraal gebouwde omgeving 2050” kunnen bereiken. Voor KleurrijkWonen is het thema voor dat nieuwe energiebeleid “niet van rood naar groen, maar van groen naar NOM”. In veel discussies over energieneutraal bouwen ontstaan vaak misverstanden doordat verschillende definities gebruikt worden. Ik hanteer “NOM” als verzamelbegrip voor alle woningen met labels als “NOM/BENG/ZEN/nZEB/EPV/NOM-ready”! Mijn definitie van NOM is heel breed: opwekking en verbruik van energie is in balans.
In de discussie over het verduurzamen van de gebouwde omgeving is het zinvol om onderscheid te maken tussen nieuwbouw en bestaande woningen. De innovatieve ontwikkelingen bij nieuwbouw zijn het afgelopen jaar erg snel gegaan waardoor realisatie van energie-neutrale nieuwbouwwoningen probleemloos, zowel technisch als financieel, mogelijk is. De innovatieve ontwikkelingen bij de bestaande woningen zijn ook snel gegaan, maar hebben alleen voor een klein deel van bestaande woningvoorraad tot positieve oplossingen geleid. En let wel, DE opgave voor corporaties ligt juist in de bestaande woningvoorraad!
Het principe van energieneutraal bouwen is gebaseerd op de “Trias Energetica”. De eerste stap is de reductie van de energiebehoefte (door isolatie buitenschil). Pas daarna volgt het opwekken van duurzame energie (door toepassing installaties) En als laatste stap geldt dat die (geringe) energie die nog nodig is zo efficiënt en zuinig mogelijk verbruikt wordt (door energiezuinige apparaten). Er is een aantal argumenten waarom het principe van de Trias “heilig” is. De belangrijkste reden betreft het reeds eerder genoemde wooncomfort. De tweede reden is het feit dat vanaf 2020 de hele regelgeving gebaseerd wordt op het principe van de Trias. De derde reden die ik hier wil noemen ligt op macro-economisch niveau. Energieverspilling en daardoor een hoog energiebehoefte en gebruik betekent veel transport (en saldering) en opslag van energie. Het maakt daarbij niet uit of het om 100% duurzaam opgewekte energie gaat of niet. Deze ‘energetische’ logistiek vereist een infrastructuur die er nu niet is en die heel veel geld kost, zowel wat betreft investering (korte termijn) als exploitatie (lange termijn). Daarom is dat belemmerend voor het bereiken van een energie-neutraal gebouwde omgeving.
KleurrijkWonen heeft afgelopen jaren zeer fors (€ 38 miljoen) geïnvesteerd in verduurzaming van het bezit, m.n. het isoleren van de buitenschil. Door middel van “labelsprong-renovaties” zijn rode labels (label D-E-F-G) vervangen door groene labels (label A-B-C). Dus “Van rood naar groen”. Zonder huurverhogingen! Daardoor bestaat de woningvoorraad van KleurrijkWonen op dit moment voor 80% uit woningen met groene labels en voor 20% uit woningen met rood label. Als het huidig energiebeleid zonder aanpassingen wordt uitgevoerd dan wordt in 2020 de verhouding groen/rood 92% om 8%. Geen enkele woning is dan NOM. Ondanks de STEP-subsidie die alleen gericht is op “labelsprongen”.
Alle innovatie, ook van de stroomversnelling, is alleen maar gericht op woningen met rode labels. “Van rood naar NOM”. Er wordt daarbij altijd uitgegaan van een zeer kostbare “NOM-in-1-keer”-aanpak. Bij deze aanpak wordt conform de Trias Energetica de buitenschil compleet vernieuwd: een “theemuts” over de woning. De kosten zijn erg hoog (€ 80.000 tot € 90.000) waardoor een rendabele businesscase, ondanks de EPV, onmogelijk is. En een kostenreductie door schaalvergroting komt niet op gang.
Er is totaal geen aandacht voor woningen met groene labels. Woningen waarin relatief kort geleden met z.g. “labelsprong-renovaties” geïnvesteerd is, woningen met een goede energetische kwaliteit die op termijn ook naar NOM gebracht moeten worden. Dus “Van groen naar NOM”. Hoe ga je hiermee om?
Het is vooral een financieel probleem. De recente investeringen hebben geleid tot een beter geïsoleerde buitenschil, maar deze kwaliteit van de buitenschil is voor NOM volstrekt onvoldoende. Het ‘inpakken’ van de buitenschil met de “theemuts”-methode leidt tot kapitaalsvernietiging. Eerdere investeringen worden dan desinvesteringen en frustreren daardoor de ‘theemuts’. Op dit moment is er nog geen antwoord op deze vraag.
Vanuit de doelstelling ‘energie-neutraal in 2050’ zijn er dus genoeg argumenten om rigoureus te stoppen met ‘labelsprong-renovaties’. Maar dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan. Behalve het Energieakkoord hebben we namelijk te maken met huurders die lagere energierekeningen eisen en met gemeentelijke prestatieafspraken die nagekomen moeten worden. Vandaar de vraag: hoe zijn ‘labelsprong’-renovaties op korte termijn uit te voeren zonder dat een NOM-aanpak op langere termijn gefrustreerd wordt? We moeten voorkomen dat we nu energie-verbetermaatregelen uitvoeren waar we later spijt van krijgen. Dus alle pijlen richten op ‘no-regret’-maatregelen. Maar welke corporatie is hier mee bezig?
Door het energiebeleid van de afgelopen jaren heeft KleurrijkWonen de doelstelling van gemiddeld label B in 2020 al bijna bereikt. Op dit moment heeft 80% van de woningvoorraad een groen label. En van de 20% woningen met een rood label is een groot deel dermate functioneel verouderd dat een renovatie volgens de “theemuts-methode” een onverantwoorde keuze is. Los van ‘no-regret’-maatregelen is het vraagstuk “van Groen naar NOM” een waar dilemma voor KleurrijkWonen!
Om dit dilemma op te lossen is KleurrijkWonen met hulp van SBRCURnet en Platform 31 en samen met andere corporaties en aanbieders/fabrikanten een zoektocht gestart naar innovatieve productconcepten waarmee woningen met een groen label naar Nul-op-de-meter gebracht kunnen worden. Daarnaast zijn we een gefaseerde NOM-renovatie op basis van “no-regret” maatregelen aan het ontwikkelen. Dit is een integrale benadering, op basis van het principe van de Trias Energetica worden alle fases integraal uitgewerkt en gedefinieerd. Op deze wijze wordt gewaarborgd dat iedere fase uit ‘no-regret’ maatregelen bestaat en kunnen investeringen worden gespreid. Deze methode zal de input zijn voor het nieuwe energiebeleid van KleurrijkWonen. En het einde van de “worstelpartij met energie”.
Reacties
Marlou Boerbooms - energieambassadeur 31 maart 2017 20:21
Niek wat een goed verhaal, bij Groene Huisvesters werken we samen aan circulair wonen met Woonbedrijf als trekker vanuit de Natural Step. Op 20 september organiseert Groene Huisvesters een werksessie werksessie 'in stappen CO2 neutraal', je bent van harte welkom om je ervaring te delen! Groet Marlou
Mathilde - Wiersema 10 februari 2017 21:22
Nieuwbouw zou probleemloos energie-neutraal moeten zijn? Eigenaar van eerste vrijstaande EWoning(winddicht, koudebrugvrij en triple-glas) in Nederland en wachtend op de levering van de 2DutchWindmill; Ben zeer benieuwd of onze woning idd nul op de meter wordt. We verbruiken in ons all electric huis momenteel 1000kWH per week!
niek habraken - kleurrijkwonen 03 februari 2017 01:37
Ja Thijs, die uitdaging neem ik natuurlijk graag aan. Maar vanuit mijn ervaring weet ik dat je na een worstelpartij altijd eerst moet herstellen. Je zult het vast wel herkennen, al die beurse pijnlijke geplette plekken, al die blauwe bloeduitstortingen. Als je daarmee gelijk weer de ring in gaat schrikt je tegenstander dusdanig dat je onmiddellijk (weer!!) als winnaar uitgeroepen wordt. Je moet je tegenstander dus wel een gelijke kans geven en eerst herstellen van de vorige worstelpartij! Maar wees gerust, die ring blijft het doel!!
Marco Kessen - Wonenbreburg 03 februari 2017 00:15
Thijs en Niek Ik ben specialist technische installaties bij WonenBreburg OaAdviseur, techn installaties, projectleider inkoop energie gas en electra en beheer. Thijs wij hebben ellaar ontmoet bij de netwerkbijeenkomst Aedes . Ik ben Zeer geintreseerd en bedreven in energetische maatregelen. Zeer belangrijk intern al vanaf initiatief fase de uitvraag goed op papier te hebben. Denk ook aan circulaire , the Natural step, Woonbedrijf Eindhoven is samen met gemeente hier al de goede richting ingeslagen, ( dhr Rob Bogaarts) Bewonersgedrag en coaching van de bewoners. Of 040goedbezig. Energie inkoop , opwekking van duurzame energie warmte en elektra. Leiding isolatie, Beheren , en vooral monitoren en bijsturen. Zie ook routekaart renda. Opgedane kennis bundelen . Elk nieuw of bestaand gebouw vergt maatwerk aanpak. Elke voorstel en advies dient getoetst te worden Alleen met advies op papier komen we er niet, vraag gegarandeerde rendement berekeningen , transmissie berekeningen enz enz . Bij een goed advies dient na de uitvoering , het geheel gemonitord te worden over de exploitatie periode. Bouw voorwaardes in : Garanties inbouwen, garandeerde opbrengst, bv PV panelen. De vraag stellen wat als ze niet voldoen. De vraag wanneer welke installaties in combinatie met welke grondstoffen gebruiken we bouwkundig. Welke doelgroep hebben we en hoe krijgen wij onze bewoners enthausiast om duurzaam meer te denken. En hoe blijven we ze enthousiast houden. Dan de laatste stap , moeten we wel zelf willen opwekken, kunnen we niet de ketel laten plaatsen en alleen de warmte inkopen, of duurzame armaturen plaatsen maar alleen de lichtopbrengst betalen. Dit laatste adviseer ik u op de site van Thomas Rau te kijken. Mogelijk dat we in de toekomst een afspraak maken en onze ervaringen delen. Volgens mij worstelen meerdere coorperaties met dit vraagstuk op dit moment. En de tein naar 2020 en 2050 is al onderweg. Groet Marco Kessen
Thijs Kurstjens - W/E Adviseurs 02 februari 2017 09:30
Hoi Niek, Dank voor jouw verhaal. Ik daag je uit om terug in de ring te komen en een partijtje materiaal-worstelen aan te gaan! Oftewel: op weg naar een klimaatneutraal 2050 zullen we ook de milieuprestatie van materiaalgebruik moeten gaan meewegen. Juist bij de woningen die al groen zijn. Oftwel: hoe milieuvriendelijk, comfortabel en onderhoudsintensief zijn de innovatieve concepten en installaties gezien over de verlengde exploitatieperiode? Nieuwe ronde, nieuwe kansen! Groet, Thijs